Je leest de correspondentie terug. De mail waarin het echtpaar je dat Portugese bankrekeningnummer doorgeeft, heeft qua tekst een hoog Google Translate-gehalte. Je bent dus ook nog eens heel stom opgelicht. Dan schaam je je toch zeker kapot? Dat is dan ook wat de notaris in kwestie deed, zo lees ik tussen de regels door in Notariaat Magazine 7/2023. De vaste rubriek 'Tuchtrecht' is in psychologisch opzicht een boeiende, omdat daarin het leed van door tucht- klachten overvallen notarissen doorklinkt. In de casus hierboven blijft het leed niet eens tussen de regels verborgen. Zo lees ik dat de kwestie 'zwaar op het gemoed' van de notaris heeft gedrukt en zelfs 'aanzienlijke impact heeft gehad op haar gezondheid'.
Recht praten
Een notaris behoort onkreukbaar te zijn. Niet alleen komen klachten daardoor heel hard binnen. Ook loopt de notaris het risico ten prooi te vallen aan de integriteits- paradox: een term die enkele wetenschappers hebben bedacht voor intrigerende feiten die zij tegenkwamen in onderzoek naar moreel gedrag. Het bleek dat juist mensen die zichzelf zien als heel eerlijk en integer, paradoxaal genoeg soms méér liegen, bedriegen en recht praten wat krom is dan mensen die het qua normen en waarden niet zo nauw nemen. Hoe dat kan? De eerste categorie mensen heeft een naam en reputatie hoog te houden. Zodra die reputatie – door een klacht of kritiek – wordt bedreigd, dan roept dat zodanig heftige stress, schuld- en schaamtegevoelens op, dat men de neiging niet kan onderdrukken om de klacht te ontkennen, de kritiek te negeren en de schuld geheel en al buiten zichzelf te leggen. Hoe anders is dat bij de rekkelijken; zij geven fouten relatief makkelijk toe, juist omdat ze er geen nacht minder om slapen.
Oefenen
Hoe kun je als notaris waken voor die integriteitsparadox? Het begint met de bewustwording dat je er als notaris extra gevoelig voor bent. Maar daarmee is het nog niet klaar. Want hoe gedraag je je vervolgens op een niet- zelfrechtvaardigende manier? Het punt is namelijk dat notarissen zulk gedrag maar heel weinig kunnen oefenen. Juist omdát ze zo onkreukbaar zijn. Van de 2 miljoen notariële akten die per jaar passeren, zijn er maar een kleine 300 (althans in 2022) waarover wordt geklaagd. En daarvan blijkt een kleine 100 ook nog eens ongegrond of niet-ontvankelijk. Dus in maar 0,01 procent van de akten gaat het echt mis. Daarom heb ik een tip: telkens als Notariaat Magazine uitkomt, lees dan de rubriek ‘Tuchtrecht' aan je kantoor- genoten voor alsof het je zélf is overkomen. Voer vervolgens met z'n allen een goed (intervisie)gesprek over hoe je er het beste op zou kunnen reageren. Immers, een geoefende notaris telt voor twee. Zodra zich dan een echte klacht voordoet, valt de integriteitsparadox gemakkelijk te weerstaan.
Schaamtevrij
Overigens liep de tuchtklacht hierboven met een sisser af. De notariskamer zag dat er geen boze opzet in het spel was én dat de notaris er zichtbaar onder leed. Daardoor was het oordeel mild: slechts een berisping. Wat maar weer bewijst: open en eerlijk je emoties tonen – wat ik 'schaamtevrij gedrag' noem, ofwel je schaamte vrijlaten – is in tuchtrechtsituaties bepaald zo slecht nog niet.