Vergoedingen in het Nederlandse huwelijksvermogensrecht, over dat onderwerp deed Jan Hein Lieber zijn promotieonderzoek. Hij zocht en vond een algemene regel die voor alle vergoedingen, ook die niet in de wet staan, kan worden toegepast. 'Als er vermogen verschuift van de ene naar de andere echtgenoot bestaat er een vergoedingsrecht, tenzij er een goede reden is voor de vermogensverschuiving.'
Waarom wilde u onderzoek doen naar dit onderwerp?
'De regeling voor de wettelijke gemeenschap is herzien in 2018. Voor die tijd trouwden mensen in een algehele gemeenschap van goederen. Na 2018 is die gemeenschap beperkt en kregen echtgenoten daarnaast ook grotere eigen vermogens. Ik heb geprobeerd een basisregel te vinden bij verschuivingen tussen de eigen vermogens of het eigen vermogen en de gemeenschap. Bijvoorbeeld wanneer de ene echtgenoot voor de ander een verbouwing financiert, de hypotheek deels aflost of een auto koopt. Ontstaat er dan een recht op vergoeding of niet? Het was een afgebakende en actuele vraag waar ik graag een boek over wilde schrijven. En ik vond het leuk om dat te combineren met een promotie.'
Wat was de uitkomst van uw onderzoek?
'In het kort: als er vermogen verschuift van de ene naar de andere echtgenoot ontstaat er een vergoedingsrecht. Tenzij er een goede reden voor is. Bijvoorbeeld omdat de echtgenoten er onderling andere afspraken over hebben gemaakt. De hypotheek deels aflossen is bijvoorbeeld een schenking van de een aan de ander geweest. Ook kan het in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid dat er nog een vergoeding moet worden betaald. Denk daarbij aan een verbouwing die intussen alweer twintig jaar geleden is of de auto die al afgeschreven.'
Hoe heeft u onderzoek gedaan?
'Aan de hand van literatuur en van de rechtspraak. Ik ben niet bij notarissen langs geweest om hen te bevragen, dat zou te veel tijd gekost hebben. En ik heb mezelf beperkt tot mensen die getrouwd zijn.'
Hebben de uitkomsten u verbaasd?
'Niet echt, dat wat ik al dacht over vergoedingen is eerder verder versterkt. Wel heb ik ontdekt dat nieuwe regel van artikel 87 van Boek 1 BW op dit vlak niet echt nodig bleek te zijn. Wel is duidelijker geworden dat het bewijsrecht een belangrijke en vaak doorslaggevende rol speelt in procedures over vergoedingen. De echtgenoot die een vergoeding claimt moet uitleggen dat er een vermogensverschuiving is. Dat kan door bijvoorbeeld rekeningen te laten zien van zaken die door hem of haar betaald zijn. Dat geeft een sterke positie om een vergoeding te krijgen. Vervolgens moet de ander zien te bewijzen dat er een rechtvaardiging was voor die vermogensverschuiving, bijvoorbeeld een schenking.'
Is er nog vervolgonderzoek nodig?
'Onderzoek naar hoe het geregeld is bij de informele samenlevers zou mooi zijn. En hoe het geregeld is in andere landen en wat we daarvan kunnen leren. Dat laat ik graag aan een ander over. Het boek is met meer dan 400 pagina's al behoorlijk dik.'
Meer informatie of de samenvatting van het onderzoek lezen?
Kijk op de portal van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG.nl). Vanaf 22 juli is ook het boek beschikbaar bij uitgeverij Wolters/Kluwer.
Jan Hein Lieber