Standpunt
De maatschappij mag van de notaris verwachten dat hij alert, integer en actief is waar het gaat om de voorkoming van fraude. Deze maatschappelijke (poortwachters)rol vloeit voort uit de publieke functie van de notaris in het rechtsverkeer. Het is echter mede aan de overheid en de politiek om ervoor te zorgen dat de notaris deze rol goed kan vervullen. Ook zij hebben belang bij een goed functionerend rechtsverkeer waarin rechtszekerheid en rechtsbescherming worden geboden en fraude zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Toelichting
In onze samenleving komen diverse vormen van fraude (financieel-economische criminaliteit) voor. Fraude ondermijnt het onderlinge vertrouwen en schaadt de samenleving. Effectieve voorkoming en bestrijding hiervan vraagt een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen, ook van de notaris. De notaris kan en moet een rol – veelal aangeduid als poortwachtersrol – spelen bij de voorkoming van fraude en hiermee invulling geven aan zijn maatschappelijke rol en relevantie.
In de notitie De maatschappelijke positie van de notaris in het rechtsverkeer – Focus op fraudepreventie (pdf) van november 2017 zet de KNB aan de hand van vijf speerpunten uiteen hoe de KNB de rol van notarissen bij voorkoming van fraude ziet, wat de maatschappij hierbij van notarissen mag verwachten en welke rol de KNB hierbij voor zichzelf ziet weggelegd.
Belangrijke punten daaruit zijn:
- De KNB verwacht alertheid en een integere en actieve beroepshouding van haar leden. Op haar beurt bevordert de KNB op verschillende wijzen het fraudebewustzijn van het notariaat. De KNB benadrukt het maatschappelijk belang van een gedegen cliëntonderzoek waarbij voorhanden zijnde bronnen worden geraadpleegd. De thans beschikbare bronnen zijn hiervoor echter niet altijd voldoende. De KNB spant zich er daarom voor in dat notarissen de beschikking krijgen over meer middelen om dit onderzoek altijd goed te kunnen doen.
- De KNB pleit voor invoering van een centraal aandeelhoudersregister (CAHR) dat door notarissen wordt gevuld op basis van door hen opgestelde akten en waartoe onder meer notarissen toegang hebben. Het CAHR verzamelt en ontsluit zo betrouwbare informatie over aandelen en aandeelhouders van bv’s en niet-beursgenoteerde nv’s en geeft hierdoor zicht op wie schuil gaan achter deze rechtspersonen.
- De KNB heeft gepleit voor invoering van de mogelijkheid voor notarissen om in het Handelsregister te zoeken op natuurlijke personen. Hierdoor kan de notaris bij het cliëntonderzoek meer zicht krijgen op (achterliggende) personen, mogelijke netwerken en bestaande structuren. Dit is sinds 1 oktober 2024 mogelijk.