Logo KNB.nl
English

Column

Juiste, volledige en zinvolle informatie

Tijdens de kerstvakantie las ik het rapport 'Ongekend onrecht' van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Het rapport verbaasde me niet omdat er de afgelopen jaren al zo veel nieuws over de toeslagenaffaire openbaar is geworden. Het kon niet uitblijven dat de conclusies van de commissie snoeihard zouden zijn. Over de Belastingdienst, over de betrokken ministeries en politici en zélfs over de rechterlijke macht.

Tekst: Marcel Pheijffer Notariaat Magazine 2021-01
Marcel NM web 750x400

Zo deelt de commissie een standje uit over de informatiehuishouding van en de informatievoorziening vanuit de rijksoverheid. Die belemmerde het werk van de commissie, zodat een reconstructie van de toeslagenaffaire moeilijk bleek. De slechte informatievoorziening heeft echter ook bij herhaling geleid ‘tot een ernstige belemmering van het (politiek) functioneren van bewindspersonen’.

Terecht?

Het hoeft geen betoog dat het maken van beleid en het nemen van beslissingen, staat of valt bij juiste, volledige en zinvolle informatie. Dat geldt ook voor en ten aanzien van het notariaat. Bijvoorbeeld als het gaat om de poortwachtersfunctie van de notaris uit hoofde van de antiwitwaswetgeving. Regelmatig komt het voor – bijvoorbeeld in de media en de politieke arena – dat notarissen worden beticht van het faciliteren van criminele activiteiten, waaronder witwassen. Maar is dat terecht?

In dit verband wijs ik op een studie – die ik eveneens tijdens de kerstvakantie tot mij nam – van Nyenrode-collega Bob Hoogenboom. In opdracht van VNO-NCW/MKB en gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid, voerde hij een onderzoek uit naar de samenwerking van notarissen, makelaars, taxateurs en overheidsinstellingen om witwassen en fraude bij onroerendgoedtransacties te voorkomen. De conclusies van het rapport met de titel 'Samen' zijn lezenswaardig.

Gelijkluidend

Zo onderzocht Hoogenboom de aard en de omvang van de betrokkenheid van notarissen bij witwassen en andere vormen van criminaliteit. Zijn conclusies op dit punt zijn gelijkluidend aan die inzake de toeslagenaffaire: de informatiehuishouding van de overheid is niet geschikt om een oordeel te vellen over aard en omvang van de betrokkenheid van notarissen (en makelaars) bij criminele gedragingen.

In de woorden van Hoogenboom: ‘De anti-money laundering datasystemen zijn door hun incident-, delict- en dadergericht karakter ongeschikt voor strategische analyses over deze poortwachters.’ En voorts: ‘Er worden steeds meer vastgoedanalyses (dreigingsanalyses, scans, risicoanalyses, ondermijningsbeelden) gemaakt waarin de rol van poortwachters aan de orde is, maar deze zijn nog te weinig precies. Er is sprake van een mix aan aannames, (theoretische) risicoanalyses, gebruik van casuïstische kennis en ondermijningstaal. De beelden over poortwachters zijn sterker dan de geregistreerde feiten.’

Meldpijn

Duidelijke taal. Hoogenboom bagatelliseert geenszins de noodzaak van de poortwachtersrol van de notaris. Evenmin verzuimt hij aan te geven waar het beter kan en moet. Maar hij maakt ook goed duidelijk waar de ‘meldpijn’ van de notaris zit: de meldprocedure, weerstand tegen de omvangrijke hoeveelheid administratieve verplichtingen, de gebrekkige juridische mogelijkheden om inhoud te geven aan de onderzoeksplicht, geringe feedback vanuit de overheid en de (veronderstelde) geringe effectiviteit van de antiwitwaswetgeving. Daarboven hangt voorts de angst voor repercussies uit het criminele milieu wanneer bekend zou worden dat de notaris transacties heeft gemeld (overigens wordt gewerkt aan nieuwe beschermingsmaatregelen). Het leidt volgens Hoogenboom per saldo tot ‘opstandige betrokkenheid’ van notarissen.

Desondanks – en dat is verheugend te noemen – melden notarissen steeds vaker ongebruikelijke transacties. Hoogenboom is lovend over het feit dat de KNB en de makelaarsverenigingen een juiste, morele toon tegen hun leden aanslaan, waarbij met name de KNB het meest inhoud geeft aan de initiërende, ondersteunende en toetsende rol die zij heeft.

Noodzakelijke voorwaarde

De twee hiervoor genoemde rapporten maken duidelijk dat de informatiehuishouding van de overheid moet verbeteren. Dat komt niet alleen de kwaliteit van beleid(sbeslissingen) ten goede: het is een noodzakelijke voorwaarde om draagvlak onder belastingplichtigen en poortwachters voor dat beleid te verkrijgen en te behouden.

Reageren?

Mail dan naar nm@knb.nl