De notaris als jurist van de toekomst

‘De T-shaped jurist, dat fenomeen heb ik een paar jaar geleden in mijn oratie onderzocht. Het betekent eigenlijk dat je als jurist een combinatie nodig hebt van klassieke juridische kennis en hedendaagse vaardigheden. Je moet kennis van het recht kunnen koppelen aan bijvoorbeeld psychologische en financiële kennis en technologische ontwikkelingen. Heel anders dan in de jaren vijftig van de vorige eeuw toen de juridische inhoud de boventoon voerde. Aan de andere kant is het ook weer niet helemaal nieuw. Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw is er in veel juridische beroepen een bedrijfsmatige manier van werken toegevoegd. Dit omdat in de juridische dienstverlening meer concurrentie ontstond en er ook meer werd gespecialiseerd. Kortom: je werd als jurist meer en meer ondernemer. De maatschappelijke en rechtsstatelijke kanten zijn toen wat naar de achtergrond geraakt. Die komen nu weer terug. En meer!’

Stevige discussies

‘Ik ben hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschappen en rechtstheorie bij het departement Rechtsgeleerdheid in Utrecht. Ik leer studenten de belangrijkste begrippen en theorieën die helpen na te denken over het recht en wat je doet als jurist. Een belangrijk reflectiekader voor de rest van je carrière. Ook op onze universiteit is steeds meer aandacht voor onderwerpen als ethiek, communicatie en digitale vaardigheden. We willen de juristen van de toekomst zo goed mogelijk opleiden en klaarstomen voor de samenleving.’

Sturen op vaardigheden

‘Ik onderzoek onder meer hoe managementdenken een rol speelt in de ontwikkeling van professies. Daar zie je dat in alle juridische professies de traditionele manier van werken – waar voor rechtzoekenden een bepaalde mystiek omheen hing – is gaan bewegen. De hedendaagse samenleving verwacht transparantie van maatschappelijke instituties. We willen weten wat er gebeurt en uitleg krijgen. Je ziet dat om professioneler te kunnen werken grotere organisaties ontstaan met een managementlaag waaruit wordt gestuurd op bepaalde doelstellingen. Daarin kun je dan ook nieuwe ideeën over het trainen van professionals een plaats geven. Je kunt als organisatie dus zeggen: we willen dat onze nieuwe collega’s bepaalde vaardigheden beheersen en daar gaan we ze op trainen. Ik zou tegen notarissen willen zeggen: school je bij in digitale vaardigheden, zoals begrip van bitcoins en algoritmes. Je hoeft niet te kunnen programmeren, maar het is zinvol om te weten hoe het werkt, zodat je kunt zien wat deze techniek doet in maatschappelijke en juridische context. Algoritmes worden bijvoorbeeld steeds vaker gebruikt om een selectie te maken in grote hoeveelheden informatie. Maar is die selectie wel neutraal? Als gevolg van psychologische biases van de ontwerpers sluipen er mogelijk bepaalde gekleurde criteria in. Wees je daar bewust van.’

Expertises

‘Als notaris is het goed om open te staan voor ontwikkeling. Gemakkelijke taal, prima! Akten bij Hema of Kruidvat? Het gebeurt, dus weer er niet bang voor. Kijk naar de kansen. Wat hebben verschillende juridische dienstverleners in aanvulling op elkaar te bieden? Beweeg mee met ontwikkelingen, ook als dat betekent dat je mensen in dienst moet nemen omdat jij bepaalde expertises nog niet beheerst. Ik denk daarbij wel dat het voor eenmanskantoren steeds moeilijker wordt in de huidige samenleving, omdat er zoveel wordt gevraagd van de hedendaagse jurist. Het is belangrijk dat de professie als geheel daar samen over nadenkt. Wij leren onze studenten ook hoe je jezelf in je professionele rol plaatst. Waar wil je wel en niet werken? Is een bepaald notariskantoor geschikt voor jou en brengt het je verder in de ontwikkeling van je professionele ambitie of juist niet? Als universiteit bieden we ook steeds meer onderwijs voor professionals aan. Dit vanuit de gedachte: een leven lang leren. Het houdt niet op op het moment dat je je bul haalt.’