‘We staan echt aan het begin van een route’

De herijking van de beroepsopleiding is een logisch uitvloeisel van de ambitie zoals de KNB heeft geformuleerd in haar strategische agenda. ‘Als je concrete stappen wil zetten in het futureproof maken van de notaris kun je niet om de beroepsopleiding heen’, aldus KNB-bestuurslid Annette van der Klooster. ‘Vanuit dat perspectief hebben we vorig jaar samen met SBN de opleiding geëvalueerd. Daaruit bleek dat mensen over de juridische inhoud van de opleiding redelijk tevreden zijn. Ten aanzien van de praktijkgerichtheid is er ruimte voor verbetering.’ Vervolgens is door de KNB, samen met SBN, een commissie herijking beroepsopleiding ingesteld. Daarin participeren ook experts uit het onderwijsveld en kandidaat-notarissen die hun beroepsopleiding recent hebben afgerond. Van der Klooster en Flokstra maken beiden deel uit van deze commissie. Uitgangspunt is het goede te behouden en daarop verder te bouwen. Van der Klooster: ‘Uit onderzoek blijkt dat het belangrijk is om de intrinsieke motivatie van de deelnemer meer centraal te stellen. Daarvoor moet de beroepsopleiding, meer dan nu het geval is, aanhaken bij het dagelijkse werk van de kandidaat-notaris. Bijvoorbeeld door casussen te bespreken uit de eigen praktijk. Daarnaast is het van belang om de betrokkenheid van de kantoren te vergroten en meer gebruik te maken van verschillende leervormen. Tot nu toe waren vakinhoud en praktische vaardigheden grotendeels separate onderdelen van de opleiding. Dat willen we veel meer integreren.’

‘Je leert het beste als je ergens enthousiast voor bent’, vult Flokstra aan. ‘Het is de kunst om praktische toepassingen van de stof te vinden waar verschillende deelnemers ieder op hun eigen niveau iets aan hebben. En dat gaat gemakkelijker als zij zelf die voorbeelden inbrengen en de docent daar vanuit zijn eigen expertise op inspeelt. Dat vraagt een andere benadering van de docent. Hij steekt geen verhaal meer af – dat kun je als podcast op een leerplatform zetten – maar gaat met vragen van deelnemers aan de slag. Hij wordt veel meer een begeleider dan een zender. De uitdaging is om een opleiding zo vorm te geven dat iedereen aan zijn trekken komt. We hebben 3,5 duizend notarissen in Nederland die allemaal verschillend zijn. Ik heb in mijn praktijk behoefte aan een ander soort notaris dan Annette op haar kantoor. Als je het goed doet, wordt het vak ook interessanter voor mensen die de keuze voor het notariaat nog moeten maken. Ook daarom willen we het moderner maken.’

Verrijken

Barend Last, specialist blended learning bij Maastricht University, wordt als onderwijsadviseur betrokken bij de herziening van de notariële beroepsopleiding. Over het ontwerp kan hij nog niets zeggen – ‘we staan pas aan het begin’ –, maar wel over zijn rol en de uitgangspunten. ‘Ik ga naar de plannen kijken als een kritische vriend. Ik maak niet het ontwerp voor de opleiding - ik ben immers geen notaris -, maar ik weet wel wat werkt. Lang werd gedacht dat een hoogleraar met een inspirerend college voldoende was om leerstof te laten landen, maar lesgeven is niet hetzelfde als leren. Uit de cognitieve psychologie weten we dat ons brein volgens bepaalde leerstrategieën werkt. Een keer een verhaal vertellen, is niet zo effectief. Je kunt het verhaal beter in stukjes hakken en de student tussendoor actief laten ervaren en proberen. Vergelijk het met het leren werken met de afstandsbediening van een nieuwe tv. Je onthoudt alle knoppen en de menustructuur veel sneller als je er zelf mee aan de slag gaat. Dat komt omdat je direct feedback krijgt. Je ziet immers direct wanneer het werkt. Mijn uitgangspunt is blended learning. Dat is een combinatie van fysiek en online leren. Op maandag heb je bijvoorbeeld een fysieke bijeenkomst, dinsdag maak je een opdracht thuis, woensdag upload je je opdracht op een online forum, donderdag krijg je feedback. De maandag erop kom je op die manier goed voorbereid op de volgende bijeenkomst. Daarmee doorbreek je het traditionele patroon van onderwijs dat is ingericht rond de contacttijd die je als docent hebt met de studenten, waarna ze zelfstandig thuis hun bronnen bestuderen. Een interactieve benadering leent zich ook goed voor verschillende werkvormen. Daarnaast kun je door het inbouwen van veel interactie en feedback de voortgang van studenten veel nauwkeuriger volgen. De digitale omgeving helpt daarbij. Wanneer studenten moeite hebben met het tempo kan je ze extra begeleiding geven. Blended learning is geen knop die je aan een onderwijsprogramma toevoegt. Het is een ontwerpbenadering waarin je continu probeert om de leerervaring van de student te verrijken.’

Zwemles

De Nerderlandse Orde van Advocaten (NOvA) heeft de weg die het notariaat nu opgaat met haar beroepsopleiding al eerder ingeslagen, aldus Susan Kaak, bestuurslid van de NOvA. ‘In 2015 werd onze beroepsopleiding geëvalueerd. Uit die evaluatie kwam naar voren dat men een meer praktijkgerichte insteek en meer aandacht voor ethiek wilde. Ook werd de tijdsdruk hoog gevonden. Stagiairs wilden minder herhaling van vakken die ze al tijdens hun rechtenstudie hadden gehad. Dat is handig voor zij-instromers, maar niet voor beginnende advocaten die net van de universiteit komen. Daarom beginnen we in de vernieuwde beroepsopleiding met een basistest. Met die uitslag zie je wat je niveau is en welke juridische kennis je moet bijspijkeren. Een groot verschil met de oude opzet is dat de juridische kennis en vaardigheden veel meer geïntegreerd zijn in de lessen. Vroeger kregen stagairs een keer in de week college. Nu behandelen ze samen een casus over bijvoorbeeld een arbeidsgeschil. Een groep vertegenwoordigt de werkgever, de ander de werknemer. Wat wil je bereiken? Doordat ze de hele casus doorlopen, komen alle vaardigheden voorbij: debatteren, pleiten, processtukken schrijven. De kennis wordt niet via een toets gedemonstreerd, maar in zogenoemde ‘moot courts’. Dat is een oefenrechtbank waar de zaak wordt nagespeeld. Tussentijds wordt wel beoordeeld of iemand zich goed heeft voorbereid op de volgende stap. Het is net als met zwemles. Je mag pas naar het volgende bad als je goed genoeg bent. Er is nu ook een verplichte patroonscursus van zes uur. Die was er hiervoor niet. Daarin leren patroons hoe ze young professionals het beste kunnen begeleiden. Daar is door patroons heel positief op gereageerd. Ze voelen zich meer betrokken bij de beroepsopleiding en zien hoe het aansluit bij de praktijk.’

Nieuwe auto

De plannen voor de nieuwe beroepsopleiding voor het notariaat zijn ambitieus. ‘We willen niet gewoon de banden verwisselen, maar een nieuwe auto creëren’, aldus Flokstra. Toch is hij niet bang dat ze te ver voor de troepen uitlopen. Flokstra: ‘Deze aanpassingen heb je nodig om de strategische agenda van de KNB te realiseren. Als je te weinig aanpast, verandert er niets. De nieuwe opzet zorgt eerder voor meer draagvlak omdat we meer dan voorheen aansluiten op de behoeftes van kantoren. We hebben binnen de opleiding altijd een ochtend waarop begeleiders van de kandidaat-notarissen worden uitgenodigd om naar de opleiding te komen. Daar was in het verleden vaak weinig animo voor. We gaan die betrokkenheid vergroten door ze te helpen bij de begeleiding op een manier die past bij hun praktijk. Op die manier is de nieuwe opleiding niet alleen goed voor de kandidaat, maar ook voor het kantoor.’

Ook Van der Klooster is vol vertrouwen. Dat wordt gevoed door de manier waarop de eerste plannen zijn ontvangen. ‘Gisteren hield ik een presentatie voor leden van de commissie kandidaat-notarissen over onze plannen. Ze waren heel enthousiast. We staan echt aan het begin van een route. De grootste uitdaging is op dit moment de deadline die we onszelf gesteld hebben. We zouden dit heel graag al in september 2022 in laten gaan.’ Flokstra: ‘Je moet een punt op de horizon kiezen. Je kunt mensen immers niet halverwege de opleiding over laten gaan naar een nieuwe opzet. Overgangsrecht bestaat in dit geval niet.’