‘Alledaagse taal leent zich ook uitstekend voor juridische precisie’
Hans Braam, senior juridisch medewerker rechtbank Amsterdam
‘Juridische teksten in voor leken begrijpelijke taal, daar bestaan nogal wat misverstanden over. Het zou een garantie zijn voor jip-en-janneketaal, juridische onvolkomenheden of taalverschraling. Ook wordt gedacht dat enkele oppervlakkige aanpassingen voldoende zijn voor een begrijpelijk resultaat. De praktijk blijkt anders.
In de rechtbank Amsterdam en in andere gerechten pakten straf- en bestuursrechters en gerechtsjuristen de handschoen op. Zij ontdekten dat rechterlijke uitspraken in klare taal mogelijk zijn, maar dat dit geen kinderlijke tekst of juridische slordigheden hoeft op te leveren. Het valt niet altijd mee, maar veel juridische kwesties zijn dikwijls in wezen niet zo heel complex en abstract. En waar dat wel het geval is, kom je met een uitleg van de essentie al een heel eind. Dat geldt ook voor juridische begrippen. Die moet je niet vermijden, maar kort toelichten. Help de lezer.
De taal van het recht vergt precisie, maar juristen schieten daarin nog weleens door. Vanzelfsprekende begrippen worden nog weleens uitvoerig afgebakend, het liefst in eindeloos meanderende zinnen vol barokke ornamenten. Een onnodige vertroebeling van de tekst. Overigens leent alledaagse taal zich ook uitstekend voor juridische precisie. Ter geruststelling: de juridische risico’s zijn gering. Appèlrechters vernietigen uitspraken niet vanwege alledaagse taal of een uitleg voor leken. Sterker, die hoge rechtscolleges zetten zichzelf ook in voor toegankelijk geschreven uitspraken. Het kan dus.
Toegegeven, niet élke lezer zal élke juridische tekst kunnen begrijpen, hoe hard je ook je best doet. Dat is een illusie. Maar een vaardige juridische schrijver kan wél voorkomen dat zijn tekst onnodige hindernissen bevat en belangrijke informatie mist. Daar is geen lezer, leek of jurist, mee gediend.’
Bo Aarsbergen, senior adviseur Stichting Lezen en Schrijven
‘“Tweetrapsmaking. Ik bepaal dat al hetgeen bij het overlijden van mijn genoemde echtgenote, hierna ook te noemen de bezwaarde, nog onvervreemd en onverteerd aanwezig is van hetgeen zij verkreeg uit mijn nalatenschap toekomt aan diegene die mijn erfgenamen volgens de wet zouden zijn geweest indien ik tegelijk met bezwaarde zou zijn overleden, hierna ook te noemen de verwachters.”
Wat hier eigenlijk staat: “Als ik doodga, wil ik dat jij, mijn vrouw, alles van mij erft.” Dit stukje komt uit “De taal van mr. Jip van Harten en dr. Janneke Bavelinck”. Ik gebruik het geregeld in presentaties over duidelijk communiceren. Natuurlijk heeft een notaris veel met vaktaal te maken. Bovendien legt een notaris ook mondeling uit wat hij of zij bedoelt. Maar een vereenvoudigde tekst als bijlage bij een akte zou prachtig zijn. Mijn tips? Korte en actieve zinnen. Met liefst een vaste volgorde van onderwerp-persoonsvorm-lijdend voorwerp. Begin met de belangrijkste boodschap bovenaan. Zet tussenkopjes met een duidelijke verwijzing naar de inhoud. Vermijd vaktaal waar het kan en leg het even kort uit. Eenvoudig en helder schrijven is wat anders dan kinderachtige taal! Voor mij zijn juristen prima schrijvers, omdat ze juist een goed gevoel voor taal hebben. Dat geldt helaas niet voor 2,5 miljoen mensen in ons land die moeite met lezen, schrijven en digitale vaardigheden hebben. Voor hen maken wij ons sterk!’
Agnes van Ulsen, projectleider Direct Duidelijk Westerkwartier
‘Begrijpelijke oftewel direct duidelijke taal betekent dat je bij het schrijven van teksten zo goed mogelijk rekening houdt met je lezers en dat je zo helder mogelijk opschrijft wat je bedoelt. Het project Direct Duidelijk Westerkwartier start dit najaar. Het project is er om medewerkers van de gemeente te ondersteunen bij het ontwikkelen van vaardigheden om direct duidelijk te communiceren. Hoe doen we dit? Door bewustwording van het effect van direct duidelijk communiceren te vergroten in de organisatie, het geven van ondersteuning tips/training/coaching, het betrekken van inwoners bij het toetsen van ons taalgebruik (onder andere lezerspanel) en het meten van de resultaten van onze verbeteracties (bijvoorbeeld door steekproeven van uitgaande brieven). We vinden het belangrijk dat we duidelijk en uniform communiceren met onze inwoners. Zodat inwoners onze communicatiestijl herkennen. Daarom hebben we keuzes gemaakt voor heldere schrijfafspraken die passen bij onze organisatie en kernwaarden, bij hoe we werken en die passen bij het Westerkwartier. De communicatiestijl en schrijfafspraken hebben we vastgelegd in een interactieve schrijfwijzer. Deze schrijfwijzer is het uitgangspunt voor alle medewerkers en bestuurders als het gaat om hoe we willen communiceren. Daarnaast hebben we een Meetlat ontwikkeld, die de schrijfcoaches gebruiken om teksten te toetsen. Ook gaan we inwoners vragen mee te lezen met onze teksten. Iedereen in de organisatie is verantwoordelijk voor communicatie. Samen werken we er aan de organisatie communicatiever te maken. Direct duidelijk leren schrijven helpt.’