En dan moet de notaris van nu ook nog sociaal onderlegd zijn, en een halve filosoof als het om ethiek gaat, om het over de speurneusvaardigheden maar niet te hebben. Want jullie notarissen moeten ook nog eens zaken melden waarvan je denkt: hier wordt gefraudeerd, gelogen of witgewassen.
Moment suprême
Logisch dus, dat een notaris verplicht wordt tot levenslange scholing. Maar zelfs als je continu bijleert, dan nog kan ik me voorstellen dat je het als notaris soms even niet weet. Dat je op een moment suprême het juiste antwoord even niet kunt geven. Dat je misschien weleens een blunder maakt omdat er nét een wetswijziging is geweest die je over het hoofd hebt gezien. Het kan niet anders of het komt voor dat een notaris tegenover een opdrachtgever of vakgenoot met de spreekwoordelijke mond vol tanden staat. Tja, en wat dan? Wat is het dat je op zo’n moment voelt?
Schaamte. Of specifieker: onwetendheidschaamte.
Onzinnige emotie
Nu is er met schaamte iets eigenaardigs aan de hand. Schaamte vinden we – in westerse samenlevingen meer dan in oosterse – maar een onzinnige emotie. Als ik mensen vraag of ze zich weleens schamen, gebeurt het regelmatig dat ze – vooral mannen – antwoorden met ‘ik schaam me helemaal nergens voor!’. ‘Waarom jezelf schamen? Heeft geen enkele zin en is een erg destructieve emotie’, schreef laatst iemand, toen hij reageerde op mijn Facebookpost over mijn nieuwe boek ‘Nooit meer doen alsof’, dat over schaamte gaat.
Gemiste kans
Schaamte stoppen we het liefst weg, omdat we ons er zwak door voelen. Maar dat is een gemiste kans. Schaamte heeft namelijk een functie. Het wijst je erop dat je iets niet goed hebt gedaan. Oké, soms kunnen mensen die zich schamen een beetje overdrijven. Als mensen zich heel erg schamen, dan wijzen ze hun hele zelf af. Dan verbergen ze zichzelf, gaan zaken uit de weg, en ontlopen gemakkelijk hun verantwoordelijkheid. Maar een gezond schaamtegevoel doet juist het tegenovergestelde, mits je het onder ogen ziet. Het feit dat je je schaamt, bewijst immers dat je graag beter wilt zijn. Dat je, in het geval van onwetendheidschaamte, alles graag wél precies zou willen weten.
Ontwapenend
Juist daarom zou je die emotie niet moeten wegdrukken, maar hem volop omarmen. Tegen jezelf, en misschien ook wel openlijk tegen die cliënt of collega zeggen; ‘Hé, ik schaam me dat ik het antwoord nu even niet weet.’ Beter dat dan iets mompelen waarmee je deskundig overkomt, maar waarvan je zelf wel weet dat je je onwetendheid verbloemt.
Het mooie van openlijk uitkomen voor onwetendheid, is dat het vaak ontwapenend werkt. Vooral als je je onwetendheid laat blijken tijdens een vergadering van collega’s, zullen de ‘wel-weters’ je vaak direct de kennis willen bijbrengen. Bovendien verlaag je zo ook voor je collega’s de drempel om voor hun onkunde uit te komen. Als je je onwetendheidschaamte openlijk deelt, verdwijnt die schaamte vaak als sneeuw voor de zon, en draag je bovendien bij aan een klimaat waarin je elkaar pijlsnel bijschoolt in de laatste juridische feitjes en weetjes. Iets wat in een tijd van continue wetswijzigingen nu net nodig is voor een cultuur van voortdurend blijven leren. Als dat geen permanente educatie is …