'De enkele indruk dat de Nederlandse taal wordt beheerst, is onvoldoende'
- De notaris blijft zelf verantwoordelijk
Een belangrijke taak van de notaris is ervoor te zorgen dat zijn cliënten begrijpen welke verplichtingen ze aangaan door het ondertekenen van de akte. Taal speelt bij dat begrijpen een cruciale rol. Ook als er andere adviseurs betrokken zijn, blijft de notaris zelf verantwoordelijk voor de voorlichting. Hij moet controleren of de anderstalige cliënt die voorlichting ook begrijpt. Partijen kunnen de notaris niet ontslaan van die taak, zie Hof Amsterdam 1 mei 2003, ECLI:NL:GHAMS:2003:BM4656 en artikel 3 Verordening beroeps- en gedragsregels 2011. Die voorlichtingsplicht geldt niet alleen bij notariële akten, maar ook voor onderhandse stukken die de notaris maakt, Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden 20 september 2019, ECLI:NL:TNORARL:2019:74.
De verantwoordelijkheid van de notaris weegt (nog) zwaarder als de cliënt een kwetsbare persoon op leeftijd is die de taal waarin de akte is gesteld, niet beheerst, zie Hof Amsterdam 12 januari 2021, ECLI:NL:GHAMS:2021:3.
De notaris die denkt dat zijn anderstalige cliënt heeft begrepen wat hij hem heeft uitgelegd, moet kunnen uitleggen waarom hij denkt dat de cliënt hem heeft begrepen, Hof Amsterdam 13 december 2011, ECLI:NL:GHAMS:2011:BV3881. De notaris kan bijvoorbeeld aantonen dat de cliënt op de tijdens de bespreking gestelde vragen adequate reacties gaf. Als de cliënt dan in de ruime tijd die tussen de bespreking, het toezenden van het concept en de uiteindelijke akte zit, niet aangeeft nog vragen te hebben of te vragen om een tolk of een vertaling, is dat een aanwijzing dat de cliënt voldoende Nederlands spreekt, Kamer van toezicht Almelo 26 juni 2009, ECLI:NL:TNOKALM:2009:YC0199. De enkele indruk dat een cliënt de Nederlandse taal voldoende beheerst, is echter onvoldoende, Kamer voor het notariaat Den Haag 15 april 2015, ECLI:NL:TNORDHA:2015:10.
- Verschijnende partij
Artikel 42 Wet op het notarisambt (Wna) heeft het over de ‘verschijnende partij’. Het gaat dus om degene die de akte ondertekent. Verstaat die voldoende Nederlands? Als de akte met gebruikmaking van een volmacht wordt ondertekend door een medewerker van kantoor, hoeft geen tolk aanwezig te zijn bij het passeren, Hof Amsterdam 29 juni 2006, ECLI:NL:GHAMS:AY0180. Ondanks dat moet de notaris ervoor zorgdragen dat de partij bij de akte de inhoud daarvan moet hebben begrepen.
Is een rechtspersoon partij bij de akte, dan gaat het om de taalvaardigheid van de persoon die de rechtspersoon vertegenwoordigt. Het gaat dus niet om de ‘nationaliteit’ van de rechtspersoon. De vertegenwoordiger die de akte ondertekent, moet de Nederlandse taal voldoende beheersen. Begrijpt die vertegenwoordiger het Nederlands onvoldoende, dan moet een tolk worden ingeschakeld, Kamer van toezicht Amsterdam 4 november 2010, ECLI:NL:TNOKAMS:2010:YC0539. De nalatigheid van de notaris was naar het oordeel van de kamer echter niet ernstig genoeg om een maatregel op te leggen, omdat aannemelijk was dat de bestuurder van de rechtspersoon de inhoud van de akte moet hebben begrepen.
- Engels is niet altijd de oplossing
Als de akte in het Nederlands wordt verleden terwijl de cliënt geen Nederlands spreekt, maar wel Engels, dan moet toch een tolk worden ingeschakeld als Engels niet de moedertaal van de cliënt is, aldus Hof Amsterdam 10 december 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:4505. Een op de Haagse expatgemeenschap afgestemd beleid om Nederlandstalige akten toe te lichten in het Engels aan anderstalige cliënten voldeed niet, ook al beheersten die cliënten het Engels wel voldoende, volgens Kamer van toezicht Den Haag 14 oktober 2009, ECLI:NL:TNOKSGR:2009:YC0386.
- Wees voorzichtig met het inschakelen van familieleden
Soms wil de cliënt een familielid meenemen om te tolken. Met de inschakeling van een dergelijke informele tolk voldoet een notaris niet aan het voorschrift van artikel 42 Wna, aldus Kamer van toezicht Almelo 13 december 2007, ECLI:NL:TNOKALM:2007:YC0212. Die bepaling schrijft voor dat een tolk aanwezig moet zijn die zo mogelijk ook beëdigd vertaler is. Zeker als het ingeschakelde familielid zelf (direct of indirect) is betrokken bij de rechtshandeling in de akte, is dat niet de geschikte persoon om op te treden als zo een belangrijke schakel in de voorlichting.
- Haast is geen excuus
De omstandigheid dat partijen haast hadden om te vertrekken naar het buitenland, had voor de aanwezigheid van een tolk geen verhindering mogen zijn, zie Hof Amsterdam 29 juni 2006, ECLI:NL:GHAMS:AY0180. Juist in een geval van spoed moet de notaris zorgvuldig controleren of de anderstalige cliënt de gevolgen van de akte heeft begrepen en de desbetreffende rechtshandeling wil aangaan, Kamer voor het notariaat Den Haag 15 april 2015, ECLI:NL:TNORDHA:2015:10.
- De notaris is niet verantwoordelijk voor fouten van de vertaler
Als de notaris een beëdigd vertaler heeft ingeschakeld, mag hij erop vertrouwen dat de vertaling volledig en correct is. Een in die vertaling gemaakte fout kan de notaris niet worden verweten, Kamer voor het notariaat Den Haag 13 april 2016, ECLI:NL:TNORDHA:2016:12.
- Stukken in een vreemde taal
Als de notaris stukken in een vreemde taal gebruikt of de handtekening daarop legaliseert, dan moet hij die vreemde taal zelf ook begrijpen. Dat ging mis bij een in het Frans gestelde volmacht tot verwerping van een nalatenschap (Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden 15 april 2016, ECLI:NL:TNORARL:2016:9) en bij een in het Spaans gestelde volmacht die – anders dan de notaris dacht – niet strekte tot verkoop van een appartementsrecht (Kamer voor het notariaat Den Haag 14 januari 2015, ECLI:NL:TNORDHA:2015:1).
- Notariële akte in een vreemde taal
De notaris die de akte in een andere taal verlijdt, moet die andere taal voldoende begrijpen. Die beoordeling is in eerste instantie aan de notaris zelf, maar als het erop aankomt, moet ook de tuchtrechter daarvan overtuigd worden, Kamer voor het notariaat Amsterdam, 9 maart 2017, ECLI:NL:TNORAMS:2017:4.