‘Wat gebeurt er met mijn investering als ik er niet meer ben?’

Als dierenarts Alex Peters na zijn pensioen in 2015 naar Maastricht verhuist, besluit hij zich in te zetten voor het milieu. Hij sluit zich aan bij de Eerste Maastrichtse Energie Coöperatie (EMEC), waarvan hij inmiddels sinds enkele jaren voorzitter is. EMEC is een lokale energiecoöperatie in Limburg die op duurzame wijze zonne-energie opwekt voor haar leden. Hiervoor zoekt de organisatie bedrijfspanden die zij kunnen beleggen met zonnepanelen. Het eerste project wordt gerealiseerd als de gemeente Meerssen in 2018 een dak aanbiedt. Peters: ‘Met elk geslaagd project win je als coöperatie het vertrouwen van de omgeving en trek je nieuwe leden over de streep. Inmiddels zijn we bezig met ons derde project.’ De opgewekte zonnestroom wordt vooralsnog verkocht aan energieleverancier Greenchoice, die de aangesloten coöperatieleden 100 procent groene energie levert tegen een gunstig tarief.

Juridisch maatwerk

Ook Ernst Loendersloot - senior kandidaat-notaris bij Notariskantoor Heijnen in Eijsden - werd om duurzaamheidsredenen lid van EMEC. Sindsdien zorgt hij ervoor dat de regels goed worden vastgelegd als de energiecoöperatie zonnepanelen op een dak plaatst. Bij het laatste EMEC-project in Bunde is de gemeente eigenaar van de grond en het pand en gaf zij een opstalrecht aan een uitbatende ondernemer die het goed vindt dat er zonnepanelen op het dak komen. Loendersloot: ‘Op het opstalrecht komt hier een tweede opstalrecht, waarmee de gemeente akkoord moet gaan. Daarnaast betaalt EMEC jaarlijks een vergoeding aan de ondernemer omdat zij gebruikmaakt van zijn dak.’

Bij zo’n constructie moet veel worden kortgesloten, want als het dak de gemeente toebehoort en niet de ondernemer, wie van beiden krijgt dan dat geld? Of: stel dat de ondernemer failliet gaat, mag de bank dan de zonnepanelen verkopen om de schulden van de ondernemer te betalen? En hoe bereken je de schade als door omstandigheden te wijten aan de ondernemer – de eigenaar van het dak – EMEC meerdere dagen per jaar geen energie kan leveren aan het net? Elk project vereist juridisch maatwerk.

Praktische problemen

Lokale energiecoöperaties in ons land trachten burgers te overtuigen van hun ambitieuze missie: dat iedereen de energie die hij jaarlijks verbruikt zelf duurzaam kan opwekken door lid te worden. Van alle Nederlandse gemeenten beschikt maar liefst 95 procent over zo’n eigen energiecoöperatie. Toch heeft nog maar 0,6 procent van de bevolking zich bij zo’n lokale coöperatie aangesloten. Dat aantal moet fors omhoog, beaamt bestuursvoorzitter Peters, die tevreden is als op termijn driekwart van de Nederlanders lid wordt.

Dat EMEC slechts 105 leden telt, wijt hij deels aan een gebrek aan geschikte bedrijfsdaken. Praktische problemen leiden tot extra kosten: veel loodsen en gebouwen zijn niet berekend op het gewicht van een zonnecentrale. ‘Ook ons nieuwste project moet intern worden verstevigd. Dat betekent investeren, wat wij voor lief nemen omdat het dak verder voldoet aan onze eisen.’ Bovendien staan de meeste ondernemers – ondanks een beroep op hun maatschappelijk verantwoord ondernemerschap – niet te springen hun dak voor 15 tot 25 jaar te laten beleggen met zonnepanelen.

Investering veiligstellen

Lastig vinden Peters en Loendersloot de vaak gestelde vraag van (potentiële) leden: wat gebeurt er met mijn investering als ik er straks niet meer ben? Want vooral ouderen worden lid van lokale energiecoöperaties (93 procent) en hun investering kan tot 25.000 euro per participant oplopen. Peters: ‘Helderheid over de overdraagbaarheid van ieders investering is van groot maatschappelijk belang. De huidige onduidelijkheid weerhoudt mensen ervan om in te stappen. Ik hoop dat het notariaat inzichtelijk kan maken hoe leden hun financiële belang in een energiecoöperatie na hun overlijden kunnen veiligstellen.’ De voorzitter pleit voor een stroomschema dat laat zien: dit is geïnvesteerd en dat zijn de mogelijkheden om naasten te bevoordelen wanneer jij er niet meer bent. Zodat de zonne-energie waarin is geïnvesteerd, kan worden overgeheveld naar dierbaren. Daarmee creëer je de situatie dat ouderen sneller zullen investeren voor de volgende generatie.’

Het dak in Geulle is van iemand op leeftijd, voegt Loendersloot hieraan toe. ‘Voor de panelen op zijn dak geldt een looptijd van 25 jaar. De kans dat deze persoon in die periode overlijdt, is groot, evenals de kans dat die zonnepanelen bij zijn erfgenamen terechtkomen. EMEC wil wel zeker weten dat de gemaakte afspraken ook door de volgende eigenaren worden overgenomen. Want stel dat zij zeggen: we verkopen de boel, anders krijgen we heibel met de erfbelasting.’ Peters: ‘Geef landelijke energiecoöperaties hiervoor instrumenten, want veel ouderen willen weten wat er met hun investering gebeurt.’