Logo KNB.nl
English

Column

Niet illegaal. Niet verboden

In de week nadat onthullingen over de Pandora Papers naar buiten zijn gekomen, schrijf ik deze column. Onthullingen inzake politici, criminelen en kapitaalkrachtigen. Onthullingen over witwassen, omkoping alsmede fiscale ontduiking en ontwijking. Onthullingen zoals we die eerder ook zagen naar aanleiding van de Panama Papers, Lux Leaks en aanverwante datalekken.

Tekst: Marcel Pheijffer | Beeld: Truus van Gog Notariaat Magazine nummer 2021-07
Marcel NM web 750x400

De kern daarvan wordt goed samengevat in een artikel op website The Conversation: ‘For many years there has been a well-established “wealth defence industry” made up of a coalition of professionals – ranging from advisers and bankers to lawyers, accountants, notaries and estate agents – who use anonymous shell companies, family offices, offshore accounts and trusts to help the world’s richest people shield their wealth from tax collectors. These highly compensated ”enablers” are assisting oligarchs, dictators and criminals around the world.’

Weerstand

Ja, ook notarissen worden in dit rijtje genoemd. Maar hun vertegenwoordiging betreft internationaal een zeer kleine groep. Een enkeling die zelf kennelijk geen weerstand kan bieden aan de verlokkingen van het grote geld. In verband met de Pandora Papers zag ik (gelukkig!) geen verwijzing naar een Nederlandse notaris. Wel ontstond de nodige publiciteit over Wopke Hoekstra, onze demissionaire minister van Financiën. Maar ook over enkele notabelen uit de bancaire wereld, waaronder De Swaan, oud DNB-bestuurder en president-commissaris bij ABN Amro. Zij maakten gebruik van offshore-constructies. Naar eigen zeggen niet gericht op ontduiking van belastingen.

Tijdgeest

Niet illegaal, niet verboden. En toch namen ze afstand van die constructies. Hoekstra en De Swaan wijzen er – nadat hun namen in de Pandora Papers zijn onthuld – op dat de tijdgeest is veranderd. Maar is dat wel zo? Was de tijdgeest al niet veranderd toen we hoorden over de onthulling van de Panama Papers? Hadden ze toen al geen afstand kunnen nemen van hun offshore-constructies? Waarom deed Hoekstra dat niet ‘voordat’, in plaats van ‘omdat’ hij minister werd? Bij De Swaan lijkt het erop dat hij nu pas afstand neemt omdat zijn naam opduikt. Maar waarom niet eerder, toen er commotie ontstond na andere datalekken?

Vraagtekens

Kortom: ik zet vraagtekens bij de geloofwaardigheid van dergelijke functionarissen. Hun houding van ‘het is niet verboden, dus het mag’, symboliseert de meest schrale vorm van integriteit en maatschappelijke betamelijkheid die er is. Hoe legaal het ook moge zijn, het gaat hier om transacties en constructies die ook door criminelen worden gebruikt om geld wit te wassen, om corruptie en andere vormen van criminaliteit af te dekken. Waarom zou je daar gebruik van maken, met het risico om te worden opgenomen in het rijtje van dergelijke criminelen?

Keuze

Waar het nu vooral om gaat, is het inperken van de aantrekkelijkheid van structuren die niet alleen tot gebruik, maar ook tot misbruik uitnodigen. Door bepaalde partijen wordt gewezen op de aantrekkelijkheid van offshoreconstructies en dat deze (veel) voordeel kunnen opleveren. Ik zie dan ook een markt voor kapitaalkrachtigen die vanuit het aanbod wordt gestuurd. Grote multinationals, maar ook kleinere ondernemingen en burgers stappen daarop in. Zij laten zich verleiden gebruik te maken van offshoreconstructies. Dat is een keuze: je hoeft het niet te doen. Daarmee wil ik ook zeggen dat het probleem van offshoreconstructies niet alleen een probleem is van de landen waarin deze worden aangeboden. Het is vooral een probleem van de kapitaalkrachtigen die ervoor kiezen om ze te gebruiken. Zo bezien, gaat het dan ook niet om een offshore-, maar om een onshoreprobleem.

Reageren?

Mail dan naar nm@knb.nl