‘Grenzeloze problemen vereisen grenzeloos recht’
Fatih Ibili, raadsheer Gerechtshof Den Haag en hoogleraar familierecht Rijksuniversiteit Groningen
‘Het recht kent allang geen grenzen meer. En het werk van de Nederlandse notaris is grenzeloos. Waarom? We leven in een mondiale samenleving, met Nederland als een klein dorpje. Internationale relaties zijn heel gewoon. Zo kan de Nederlandse notaris gevraagd worden om huwelijkse voorwaarden op te stellen naar Braziliaans huwelijksvermogensrecht voor een Nederlands/Braziliaans echtpaar. Verder bezitten sommige Nederlanders een vakantiehuisje in Frankrijk. In geval van overlijden kan de Nederlandse notaris gevraagd worden om een Europese verklaring van erfrecht af te geven, zodat de erfgenamen het vakantiehuisje in Frankrijk kunnen betrekken bij de afwikkeling van de nalatenschap. Ik weet zeker dat iedere notaris in Nederland weleens wordt geconfronteerd met een notariële opdracht waar internationale aspecten aan kleven. De Nederlandse notaris heeft een zorgplicht bij de vervulling van zijn notariële taken. Die zorgplicht strekt zich ook uit tot internationale zaken, zie Hof Amsterdam 16 februari 2010, ECLI:NL:GHAMS:2010:BL5785. In dat verband zal de Nederlandse notaris tegen lastige vragen kunnen aanlopen. Hoe zit het Braziliaanse huwelijksvermogensrecht in elkaar? Heeft een Nederlandse notariële akte rechtskracht in het buitenland? Zal de Franse fiscus financieel afrekenen met de Nederlandse erfgenamen? Waar nodig, doet de Nederlandse notaris er verstandig aan in internationale gevallen advies in te winnen.’
Sjef van Erp, emeritus hoogleraar vermogensrecht en Europees privaatrecht
‘Het notariaat is grenzeloos en daarmee ook het notarieel recht. Nederland maakt deel uit van regionale en globale economische verbanden (bijvoorbeeld de Europese Unie), wordt geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering, massamigratie en niet te vergeten de data-economie. We zullen moeten nadenken over hoe we land registreren dat regelmatig onder water loopt of waar migranten een tentenkamp opzetten en voor hen een woonrecht kan ontstaan. De vraag rijst of digitale goederen (cryptomunten, maar ook andere digitale goederen) tot zekerheid kunnen dienen en of deze goederen kunnen vererven. Bij al deze vragen kan lering worden getrokken uit hoe buiten Nederland tegen die problemen wordt aangekeken. Fundamentele mensenrechten kunnen het nationale goederenrecht opzij zetten, aldus het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, en het Europese recht kan dat ook, aldus het Hof van Justitie van de Europese Unie. Kunnen in deze veranderende maatschappij nieuwe goederenrechtelijke rechten ontstaan buiten de wetgever om? Volgens de Franse Cour de Cassation kan dit. Zijn Bitcoins objecten van een goederenrechtelijk recht? Het Nieuw-Zeelandse High Court geeft een bevestigend antwoord. Een consument is niet altijd gebonden aan een rechts- en forumkeuzebeding in algemene voorwaarden van een sociale media aanbieder, aldus het Canadese Supreme Court. Grenzeloze problemen vereisen grenzeloos recht.’
Birgit Snijder-Kuipers, kandidaat-notaris en univerisitair docent notarieel recht
‘Het woord “grenzeloos” kan vanuit diverse invalshoeken benaderd worden. Grenzeloos betekent “zonder grenzen”. Sta eens stil bij de vraag wat voor jurist u in essentie bent. Bent u van mening dat alles mag wat niet verboden is (optie 1) of vindt u dat iets alleen is toegestaan als er een specifieke wettelijke basis is (optie 2)? Wordt het notarieel recht beperkt door grenzen? Of gaat het over de vraag wanneer de notaris “over de grens” gaat. De notaris gaat “over de grens” als hij of zij buiten Nederland activiteiten tot stand brengt, bijvoorbeeld bij grensoverschrijdende omzetting. De Wet op het notarisambt (Wna) geeft aan dat in het besluit tot benoeming van de notaris de plaats van vestiging wordt aangegeven (artikel 3 Wna). De notaris is verplicht kantoor te houden in de plaats van vestiging (artikel 12 Wna). De plaats van vestiging is in Nederland, maar het effect van notariële akten gaat voorbij onze landsgrens. Nationale en internationale ontwikkelingen, zoals de Mobiliteitsrichtlijn, hebben tot gevolg dat het werkterrein van de notaris in Nederland zich niet beperkt tot Nederlands grondgebied. Ik wens u grenzeloos plezier met uw werkzaamheden in ons grenzeloos notarieel recht.’