H.P. Schreinemachers, Permanente Vertegenwoordiging
'Wet- en regelgeving in Europa vindt plaats binnen een complex krachtenspel van partijen die verschillende, soms tegenstrijdige belangen, achtergronden en tradities hebben', zegt Schreinemachers. ‘Als Permanente Vertegenwoordiging bewaken we binnen dat krachtenveld de Nederlandse belangen en brengen die over het voetlicht. Dat doen we onder meer door het verstrekken en uitwisselen van informatie met Europese instanties en het belobbyen van bijvoorbeeld het Europese Parlement. Maar we ondersteunen ook de Eurocommissarissen en fungeren als ogen en oren van Nederland: wat speelt er in Europa en wat betekent dat voor partijen in ons land?’
Anti-witwas
Belangrijke thema’s in Europa strekken meestal breder dan alleen het notariaat, maar kunnen daar wel van invloed op zijn, aldus Schreinemachers. ‘Er ligt nu bijvoorbeeld een voorstel om de anti-witwaswetgeving op een aantal punten aan te passen. Dat heeft in eerste instantie gevolgen voor banken, het Openbaar Ministerie en de Fiscal Intelligence Unit. In het verlengde daarvan krijgt ook het notariaat ermee te maken. Maar wat betekent dat voor de notariële praktijk? In Brussel ligt de focus op beleidsniveau en amper op uitvoeringsaspecten. Daarom zijn we blij met de input van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de vertegenwoordigers die ons bezoeken om ons inzicht te geven in de praktische gevolgen voor het notariaat. Die bevindingen kunnen wij inbrengen in het overleg met andere partijen.’
Eigen traditie
Het notariaat in Europa kent vele gezichten. Dat maakt het des te belangrijker – maar ook lastiger – om de belangen van het Nederlandse notariaat naar voren te brengen bij zowel het Europese Parlement, de Europese Commissie als de Europese Raad, heeft Schreinemachers ervaren. ‘Als je het notariaat van al die verschillende landen naast elkaar legt, zie je dat ze allemaal vanuit een eigen traditie een andere ontwikkeling hebben doorgemaakt. Dat er belangenverschillen zijn is niet erg, we streven niet naar harmonisering. Maar het maakt het des te belangrijker dat de specifieke belangen van het Nederlandse notariaat in Brussel over het voetlicht worden gebracht.’
Snelheden
Schreinemachers constateert ‘verschillende snelheden’ waarin het notariaat zich in Europa ontwikkelt. ‘Het Nederlands notariaat is de afgelopen decennia tot enige commercialisering overgegaan. Daarmee loopt Nederland voorop, andere landen zijn nog niet zover. Ik zou me kunnen voorstellen dat, als er marktkansen liggen, Nederlandse notariskantoren in het buitenland actief willen worden. En dan niet alleen op het gebied van ondernemingsrecht, zoals nu al gebeurt, maar bijvoorbeeld ook op het terrein van het familierecht, uiteraard met inachtneming van de geldende wet- en regelgeving. Wij als Permanente Vertegenwoordiging brengen dan in kaart wat de mogelijkheden zijn en wat ervoor nodig is om dat mogelijk te maken.’
'Hoe kun je in de gedigitaliseerde samenleving mens blijven?'
Tom Berendsen, lid Europees Parlement
Als zoon van een notaris voelt Europarlementariër Tom Berendsen zich persoonlijk betrokken bij het notariaat. ‘Ik heb gezien met hoeveel toewijding mijn vader, die inmiddels met pensioen is, en zijn collega’s hun werk deden en hoe waardevol dat werk is voor de samenleving. In die tijd was van digitalisering nog weinig sprake. Notarissen moesten heel hard werken en maakten lange dagen. Mijn vader zei tegen mij: “Daar moet je wel echt rekening mee houden.” Ik ben politicus geworden. Het is overigens de vraag of mijn keuze voor de politiek op dat vlak veel beter uitwerkt.’
‘Mijn huidige werk heeft raakvlakken met het notariaat. Als politicus moet ik, net als een notaris, kunnen schakelen tussen allerlei niveaus. En hoewel Europa voor velen een ver-van-mijn-bedshow is en we vaak ingewikkelde, langetermijnonderwerpen behandelen, moet ik iedereen kunnen uitleggen wat wij doen en waarom we dat doen. Zoals ook een notaris de inhoud van een akte helder moet kunnen toelichten aan mensen die misschien maar een of twee keer in hun leven bij hem komen.’
Digitale identiteit
Enkele weken geleden ontving Berendsen in Brussel twee bestuursleden van de KNB waar het onderwerp digitale identiteit aan de orde kwam. ‘Dat is een heel breed thema, maar heeft zeker ook gevolgen voor het notariaat. De timing van het bezoek was perfect, want een paar dagen later vonden de eerste discussies plaats in de commissie waarvan ik lid ben. Wat zij ter sprake brachten, kon ik van meet af aan inbrengen in de commissie. Wij werken in Brussel op een abstract niveau. Daarom is het heel waardevol om van mensen uit de praktijk te horen wat een ontwikkeling voor hen betekent en gebruik te kunnen maken van concrete praktijkvoorbeelden.’
Zo vindt, meent Berendsen, het Nederlandse notariaat het belangrijk dat notarissen voldoende toegang krijgen tot de voor hen relevante informatie in de ‘digitale kluis’ die iedere EU-burger is toegedacht. ‘Als iemand een bv opricht, móet je als notaris diens identiteit kunnen achterhalen. De samenleving vertrouwt daarbij op notarissen en daarover maken Nederlandse notarissen zich zorgen.’
Nieuwe instrumenten
En moet het bepalen van iemands identiteit langs alleen digitale weg mogelijk zijn? Berendsen: ‘Ook het notariaat digitaliseert en moet daarvoor nieuwe instrumenten krijgen. Maar daarbij blijft het belangrijk om iemands identiteit echt vast te kunnen stellen: is de persoon aan tafel daadwerkelijk degene die hij zegt te zijn, ook als dat in een digitale setting is?’
De verdere digitalisering van de samenleving en dus ook van het notariaat is onafwendbaar en biedt vele voordelen. ‘Maar’, zegt Berendsen, ‘we moeten ons ook bezighouden met de vraag hoe je in de gedigitaliseerde samenleving mens kunt blijven.’