Subjectieve indicatoren moeten onderzocht worden

Casus

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) constateert na signalen van de Belastingdienst dat in vier dossiers (oprichting bv en leveringen van aandelen) risico-indicatoren voor de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld: verkoper regelt alles en levert alle gegevens aan, geen rechtstreeks schriftelijk contact met koper, spoedzaak, koopsom 1 euro, reden voor transactie onbekend, transactie sluit niet aan bij het sociaal economisch profiel.
De notaris ontvangt al enkele jaren opdrachten voor de oprichting van bv’s en leveringen aandelen via een onlinesysteem. In een periode van twee maanden (november en december) passeert de notaris 372 akten, waarvan 204 oprichtingsakten aangeleverd zijn via dit systeem. De notaris heeft de samenwerking met het platform inmiddels beëindigd.

De klacht

1. Schending van de onderzoeksplicht en de opschortingsplicht/plicht tot dienstweigering.
2. Wwft: geen (verscherpt) cliëntenonderzoek verricht en schending FIU-meldingsplicht. De indicatoren gaven aanleiding tot een (verscherpt) cliëntenonderzoek, die uit het dossier moet blijken.
3. In drie dossiers heeft de notaris niet voldaan aan zijn Belehrungsplicht. Er kan niet worden vastgesteld of de kopers een ontwerpakte toegezonden hebben gekregen.

Het verweer

1. In drie van de vier dossiers had nader onderzoek gedaan moeten worden en in twee dossiers had dienst geweigerd moeten worden. In het derde dossier hoefde de notaris zijn ministerie tijdens het onderzoek niet op te schorten en geen dienst te weigeren.
   Bij het tekenen van de volmacht voor het vierde dossier kreeg de notaris geen 'onderbuikgevoel', maar bij nader inzien had hij moeten doorvragen.
2. In twee dossiers had een verscherpt cliëntenonderzoek gedaan moeten worden en in drie dossiers een FIU-melding.
   Volgens de notaris is er bij twee dossiers enkel sprake van de subjectieve indicator van het niet-passend sociaal economisch profiel (code D12). De notaris heeft de vrijheid om zelf een afweging te maken of er sprake is van een ongebruikelijke transactie en een afweging te maken omtrent risico's en de daarbij te nemen beheersmaatregelen. Het enkel van toepassing zijn van deze indicator is onvoldoende om een meldingsplicht aan te nemen.
3. In twee dossiers heeft de notaris telefonisch overleg gehad met de koper. In één van die dossiers is de betreffende akte door verkoper aan koper gezonden. In een ander dossier is de akte op het moment van het tekenen van de volmacht aan koper voorgelegd en toegelicht.

Het oordeel

In ieder dossier zijn meerdere indicatoren aanwezig die de notaris had moeten onderzoeken. Gedurende het onderzoek had de notaris zijn dienstverlening moeten opschorten en afhankelijk van de uitkomst van het onderzoek dienst moeten weigeren.
In één van de dossiers wordt wel vastgesteld dat er sprake is van wisselende adressen, maar er wordt geen onderzoek gedaan naar het adres wat ook het vestigingsadres van de bv wordt. Op dit adres is de screeningsbalie Bijzondere doelgroepen gevestigd, waar dak- en thuislozen zich kunnen melden voor hulp.
De subjectieve indicatoren zijn risicosignalen voor ongebruikelijke transacties. De notaris heeft enige beoordelingsruimte om een afweging te maken omtrent risico's en de daarbij te nemen beheersmaatregelen. De notaris komt echter niet de ‘volledige’ vrijheid toe om zelf daaromtrent een afweging te maken. Hij moet gericht onderzoek doen naar deze signalen en dit met de afwegingen om wel of niet te melden in het dossier vastleggen. De notaris heeft zijn rol als poortwachter niet waargemaakt, de klachtonderdelen A en B zijn gegrond.
De notaris heeft daarnaast zijn Belehrungsplicht geschonden. Er kan niet worden geconstateerd of er voldaan is aan de Belehrungsplicht omdat in de dossiers niets is vastgelegd. De notaris kan niet volstaan met het bespreken van een niet toegezonden ontwerp van de akte op het moment van het tekenen van de volmacht.
De kamer merkt op dat twee van de vier dossiers afkomstig zijn van het onlinesysteem. Het werken met een geautomatiseerd systeem brengt risico’s met zich mee. De druk om tegen een betrekkelijk laag tarief in korte tijd aktes te passeren laat weinig ruimte voor Belehrung. De notaris verklaart dat 10 procent van de omzet afkomstig was uit het systeem en dat hij de samenwerking heeft beëindigd.
De normschendingen laten zien dat de notaris zijn ambt op lichtvaardige en onzorgvuldige wijze uitoefent. De kamer weegt echter mee dat de notaris niet eerder een maatregel opgelegd heeft gekregen en zich heeft ingespannen om herhaling te voorkomen.

De kamer legt de maatregelen berisping en betaling van een geldboete van 3.000 euro op.

Kamer voor het notariaat Amsterdam, 20 januari 2022 ((nog) niet gepubliceerd)

Opmerking

Commercieel lijken geautomatiseerde systemen heel interessant. De cijfers in deze uitspraak laten echter de werkelijkheid op dit kantoor zien: 54 procent van de akten in de drukste maanden van het jaar zorgen voor 10 procent van de omzet, waarbij het gehele (notariële) risico bij de notaris ligt.