Honderden miljarden euro’s directe schade, langdurige wereldwijde economische schade, torenhoge kosten in verband met personeel, materieel en wapens die voor oorlogsvoering worden ingezet. Allemaal geld dat door het putje gaat en ook zinvol had kunnen worden ingezet voor zaken als honger- en armoedebestrijding, ziektes, duurzaamheid en klimaat.
Maar we zien gelukkig ook beelden van solidariteit met de Oekraïners en liefdevolle opvang van getroffenen, inzamelingsacties voor en steun aan de Oekraïne. Maar dat is allemaal ‘after the fact’. Hetgeen de (retorische) vraag oproept of er voor het uitbreken van de oorlog wel genoeg is gedaan om het leed en de schade te voorkomen. Het brengt mij bij de rol van het bedrijfsleven, zakelijke dienstverleners en overheid in relatie Rusland.
Belang
Daarbij wil ik niet de wijsneus achteraf spelen en evenmin beoog ik moraliserend te zijn. Mij gaat het erom nog weer eens het belang te benadrukken van de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Een wet die beoogt te voorkomen dat fout en goed geld, maar ook de onder- en bovenwereld worden vermengd. Een wet waarin zaken als een identificatieverplichting alsmede een meldplicht inzake ongebruikelijke transacties zijn verankerd.
Maar ook een wet die vaak weerstand oproept. Bij meldplichtigen die tijd en geld moeten investeren in een structuur waardoor wordt geborgd dat zij de wet naleven. Een structuur die het maatschappelijk belang centraal stelt en niet het cliëntbelang. Een structuur die door meldplichtigen vaak wordt gezien als een ongewenste inbreuk op de geheimhoudingsplicht en het verschoningsrecht.
Geen schoonheidsprijs
De weerstand valt overigens ten dele best te begrijpen. Want de inspanningen van de publieke sector en de private sector houden niet altijd gelijke tred. De wijze waarop de politiek en overheid de afgelopen periode aan de naleving van de sanctiewetgeving (gericht op Rusland, Russen en Russisch vermogen) inhoud hebben gegeven, verdient geen schoonheidsprijs. De publieke sector zou wat mij betreft nog meer tijd en geld mogen besteden aan het investeren in het opvolging geven aan Wwft-meldingen en bijvoorbeeld de bestrijding van corruptie.
Gemeenschappelijke verplichting
Publieke en private sector zijn echter tot elkaar veroordeeld. Er is een gemeenschappelijke verplichting te voorkomen dat geld via verhullingsconstructies kan worden ingezet voor verkeerde doeleinden, met een oorlog als het slechtst denkbare voorbeeld. Daarom is het goed dat er thans wordt gediscussieerd over de rol van het bedrijfsleven en zakelijke dienstverleners in Rusland. Een discussie waarbij de focus primair is gericht op accountants, advocaten en trustkantoren (gelukkig niet op notarissen!) en waarmee de ‘social silence’ aangaande verhullingsconstructies enigszins wordt doorbroken. Een begrip dat wordt gebruikt door sociaal antropologen en dat betrekking heeft op ‘a cultural blind spot that goes unnoticed because it is so utterly familiar to insiders who have little incentive to challenge the status quo’. Laten we er gezamenlijk voor zorgen dat we geen ‘blind spots’ hebben als het om fout geld gaat. Dat zijn we verplicht aan degenen – van belastingbetalers tot de inwoners van de Oekraïne – die daarvan de nare gevolgen ervaren.