'Juist bij doorvragen komen details naar voren'
Casus
Erflater, in de media aangeduid als ‘de spermadokter’, overlijdt in 2017. Zijn echtgenote is executeur en de nalatenschap is door alle erfgenamen beneficiair aanvaard, mede op advies van de kandidaat-notaris van het kantoor van de notaris. De executeur heeft aangegeven dat er nu nog niet genoeg liquiditeiten zijn om bestaande schulden te kunnen voldoen (het vermogen zit vast in de stenen) en dat het nog niet geheel duidelijk is of er nog meer schulden volgen uit mogelijke rechtszaken.
De kandidaat-notaris schrijft aan de executeur:
‘Indien u kunt aantonen dat de nalatenschap ruimschoots voldoende is om alle schulden te voldoen, ontvang ik van u een door u opgemaakt en ondertekend overzicht waaruit dit blijkt, zodat beroep kan worden gedaan op de ontheffing (van vereffening). In dat geval blijft u wel executeur.’
De executeur legt deze verklaring af, hetgeen wordt opgenomen in de verklaring van erfrecht van maart 2018.
Vervolgens adviseert de kandidaat-notaris de executeur: ‘- mede gezien de complexiteit van de nalatenschap, de rechtszaken die (nog) lopen en gezien het feit dat mijns inziens u op basis van uw “ruimschoots verklaring” niet genoeg liquide middelen heeft om de schuldeisers op korte termijn te voldoen – de nalatenschap volgens de formele vereffeningsprocedure geldende regels te vereffenen. Ik heb u reeds een lijst van de in acht te nemen regels toegezonden en voor de zekerheid sluit ik deze nog een keer in. Ik adviseer u daarom de solvabiliteit gedurende het beheer van de nalatenschap in de gaten te houden. Vertoont de nalatenschap een tekort, dan dient dit ten spoedigste aan de kantonrechter meegedeeld te worden. (enz)’
De executeur verricht vervolgens diverse rechtshandelingen, die – uiteindelijk – leiden tot de benoeming van klager (een andere notaris) als vereffenaar. De rechtbank overwoog dat de executeur ernstig tekort is geschoten in het beheer van de nalatenschap en dat het aannemelijk is dat schuldeisers, onder wie de groep van donorkinderen die erflater bij leven aansprakelijk hadden gesteld, in hun verhaalsrechten beperkt zijn.
De kamer (ECLI:NL:TNORDHA:2021:21) verklaart de klacht gegrond, maar legt geen maatregel op. De notaris gaat hiertegen in beroep.
De klacht
De notaris heeft onvoldoende voldaan aan zijn onderzoeks- en zorgplicht ten opzichte van derden, omdat hij onder meer de juistheid van de ruimschoots toereikend-verklaring niet, althans onvoldoende, heeft getoetst.
Het verweer
De notaris heeft voldoende onderzoek gedaan naar de waarde van de goederen en de omvang van de schulden. Er is een inventaris gemaakt van de activa en passiva, de boedelbeschrijving is kritisch bekeken en becommentarieerd en de advocaat van de familie verklaarde dat geen sprake was van vorderingen tot schadevergoeding op dat moment.
'Gegrond met oplegging van een maatregel'
Het oordeel
Weliswaar heeft de kandidaat-notaris een groot deel van het dossier behandeld, maar de notaris heeft de verklaring van erfrecht afgegeven en is daarvoor zelf verantwoordelijk.
Er waren diverse aanwijzingen die gerede twijfel bij de notaris hadden moeten wekken en op grond waarvan hij nader onderzoek had moeten doen:
- het – door de notaris zelf opgestelde – testament bevat de uitdrukkelijke wens dat op zijn stoffelijk overschot geen DNA-onderzoek mocht worden verricht; dat is opvallend en ongebruikelijk;
- de notaris wist dat er (ten minste) een lopende rechtszaak was;
- in de brief van de kandidaat-notaris wordt rekening gehouden met nog meer schulden uit mogelijke rechtszaken;
- in januari 2018 is er contact geweest tussen de kandidaat-notaris en de advocaat van de executeur over een aanhangige rechtszaak tegen de executeur.
Het hof acht de maatregel van berisping passend en geboden.
Het hof legt de maatregel berisping op.
Hof Amsterdam 3 mei 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:1296
Opmerking
De ‘marginale’ toetsing door de notaris in verband met de zuivere of beneficiaire aanvaarding en de ruimschoots-verklaring behelst beduidend meer dan het opvragen van een globale indicatie van het vermogen met schriftelijke waarschuwingen (in dit geval is wel meer gedaan). Vaak volstaan notarissen (dan wel medewerkers) met de vraag ‘of het vermogen positief is’. Regelmatig komen er juist bij het doorvragen naar de vermogensbestanddelen en schulden details naar voren waar cliënten zelf niet aan gedacht hebben.