Klappertjespistool of niet, gebruik de instrumenten die je hebt

Casus

Het BFT heeft eind 2021 naar aanleiding van mededelingen van de Belastingdienst klachten geformuleerd tegen de notaris en de kandidaat-notaris (hierna 'de notarissen') over hun poortwachtersrol bij het passeren van vijf akten van levering van aandelen.
Dossier 1 betreft een levering van aandelen voor 2.000 euro via een tussenpersoon aan een koper op leeftijd (75 jaar).
Dossier 2 betreft een levering van aandelen aan dezelfde (tussen)persoon voor 1.000 euro, waarbij de samenstellingsverklaring en de overdrachtsbalans waren opgesteld door dezelfde koper op leeftijd.
Dossier 3 betreft een levering van aandelen aan een besloten vennootschap die werd vertegenwoordigd door de koper op leeftijd voor € 1.500 euro, met de tussenpersoon als adviseur.
Dossier 4 betreft een levering van aandelen voor 100 euro.

De kandidaat-notaris heeft nog een aantal akten gepasseerd met dezelfde personen. Na het passeren van een akte zagen de notarissen dat de koper op leeftijd in een opvallende auto werd opgehaald door een 'dubieuze' partij. Dat was aanleiding voor een verscherpt cliëntenonderzoek, waarbij op internet bleek dat beide personen in verband zijn gebracht met katvangactiviteiten.
De notarissen hebben bij de FIU 3 meldingen gedaan van ongebruikelijke transacties in andere dossiers. Dossier 5 betreft een levering van aandelen voor 1 euro, waarover bij FIU een melding is gedaan. De notarissen hebben tijdens het onderzoek van BFT alsnog melding gemaakt van ongebruikelijke transacties in de dossiers 1 tot en met 4.

In de dossiers waren telkens meerdere risico-indicatoren aanwezig zoals:

• betaling koopsom buiten notaris om zonder bewijs van betaling in dossier;
• geen deugdelijke onderbouwing van de koopsom in het dossier;
• geen onderzoek naar de tussenpersoon;
• geen koopovereenkomst in dossier noch aantekeningen over vragen naar reden transactie;
• in dossier 5 was sprake van een negatief eigen vermogen van 12.953 euro en van spoed. Voorts kwamen de aandelen met terugwerkende kracht voor rekening en risico van een Bulgaarse koper, terwijl vóór het passeren een derde als bestuurder stond ingeschreven bij het Handelsregister;
• geen e-mailadres van verkoper, stukken werden op verzoek van de notaris doorgestuurd door de tussenpersoon.

De klacht

De notarissen hebben onvoldoende invulling gegeven aan hun functie van poortwachter omdat in de onderzochte vijf dossiers risico-indicatoren aanwezig waren die concrete signalen vormden dat er een hoger risico op witwassen aanwezig was.

Het verweer

De notarissen hebben voldoende onderzoek verricht; er was geen aanleiding om het passeren van de akten op te schorten of te weigeren dan wel melding te doen bij de FIU in dossiers 1 tot en met 4.

Het oordeel

Het BFT en de KNB helpen het notariaat al vanaf 2014 bij het vervullen van hun functie als poortwachter met onder meer leidraden, handleidingen en fraude-indicatoren op NotarisNet. Het BFT en de notarissen zijn het eens dat het voor het notariaat niet altijd eenvoudig is om de functie van poortwachter naar behoren te vervullen. De notarissen stellen dat zij in feite enkel beschikken over het spreekwoordelijke klappertjespistool. De kamer moet echter beoordelen of de notarissen in de gegeven omstandigheden naar behoren en aantoonbaar gebruik hebben gemaakt van de instrumenten die wél voorhanden zijn.
De notarissen hadden in alle dossiers een verscherpt cliëntenonderzoek moeten verrichten en nader onderzoek moeten doen naar onder meer de motieven voor de transacties en de achtergrond van partijen om te kunnen beoordelen of deze aansloten bij het sociaaleconomisch profiel en/of de leeftijd van de betrokken personen. Ze hadden ook onderzoek moeten doen naar de vaststelling van de hoogte van de koopsom, de betaling daarvan en naar de positie van de tussenpersonen. Daarbij hadden de notarissen in afwachting van de uitkomst van het onderzoek hun dienst moeten opschorten en zo nodig moeten weigeren, met melding van een ongebruikelijke transactie of vastlegging van hun afweging om wel dienst te verlenen en geen melding te doen.

De notarissen zijn zich beter bewust geworden van de verplichtingen en risico’s van dit soort aandelenoverdrachten en hebben diverse maatregelen getroffen ter verbetering van de naleving van de verplichtingen van de Wwft. Gezien hun blanco tuchtrechtelijk verleden wordt volstaan met een waarschuwing.

De notariskamer legt de maatregel waarschuwing op aan de notaris en de kandidaat-notaris.

Kamer voor het notariaat Den Bosch 19 september 2022, ECLI:NL:TNORSHE:2022:31

Opmerking

De notaris is nu eenmaal poortwachter. Dit is een feit. Het heeft geen zin om deze rol ter discussie te stellen; dit heeft een negatief effect op de alertheid van het hele kantoor. Gebruik de instrumenten die er zijn, volg het nieuws, vooral ook in de eigen regio en wees niet naïef.