'Specialisten zeggen vooral: zorg dat het uitvoerbaar is. Maak het simpel'
‘Hoe ziet de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) er straks uit? Blijft deze regeling bestaan? Daarover is al lange tijd onzekerheid. Dat is lastig voor ondernemers en hun adviseurs. Het is belangrijk dat er duidelijkheid komt’, zegt Chris Dijkstra, belastingadviseur bij Watermill en docent belastingrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar hij lesgeeft aan studenten fiscaal recht en notarieel recht.
De Radboud Universiteit en Netwerk Notarissen deden samen met onderzoekers die werkzaam zijn bij Deloitte onderzoek naar de opvattingen van notarissen over de BOR. ‘Er is veel over geschreven, er is politieke onrust rond dit thema, het kabinet wil maatregelen nemen’, zegt Lucienne van der Geld, directeur van Netwerk Notarissen en docent notarieel recht aan de Radboud Universiteit. ‘Wij wilden weten hoe professionals uit de praktijk, zoals notarissen en fiscaal adviseurs, ernaar kijken.’
Eenvoudiger en eerlijker
Het kabinet wil de BOR eenvoudiger en eerlijker maken en oneigenlijk gebruik tegengaan. Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat deed het Centraal Planbureau (CPB) onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de BOR. De BOR houdt kortweg een belastingvrijstelling in bij het erven en schenken van ondernemingsvermogen. Dit is bedoeld om te voorkomen dat de continuïteit van een bedrijf in gevaar komt door belastingheffing bij overdracht naar de volgende generatie.
Volgens het CPB is de BOR doeltreffend, maar niet doelmatig, want in driekwart van de gevallen is voldoende geld aanwezig om direct erf- of schenkbelasting te betalen. Verschillende organisaties hebben inmiddels hun standpunt bekendgemaakt, waaronder de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs en ondernemingsorganisatie VNO-NCW. De onderzoekers van de Radboud Universiteit en Netwerk Notarissen hebben hun onderzoek aangeboden aan de staatssecretaris van Financiën. Naar verwachting neemt het kabinet begin 2023 een standpunt in.
Gedetailleerde regelgeving
‘Ons onderzoek laat zien dat professionals de bedrijfsopvolgingsregeling omarmen, maar niet zonder meer’, stelt Dijkstra. Zo vinden zij de BOR ingewikkeld. ‘Het is gedetailleerde regelgeving die niet alleen over successiebelasting gaat, maar ook over inkomstenbelasting. Daarvoor gelden andere regels. Het loopt niet parallel.’ De BOR zou eenvoudiger worden met uniforme regels voor inkomstenbelasting en schenk- en erfbelasting.
Een ander kritiekpunt betreft de wettelijke verdeling tussen partners. ‘Het standaardtestament sluit fiscaal niet aan bij de BOR. Specialisten vinden dat je op dat punt de wet zou moeten aanpassen’, zegt Van der Geld. Ook blijkt uit het onderzoek dat volgens sommige specialisten de regels soms te hard zijn. Om voor de vrijstelling in aanmerking te komen, moet men het bedrijf minstens vijf jaar voortzetten. ‘Als de opvolger ziek wordt, overlijdt of failliet gaat, valt ineens de bijl’, aldus Van der Geld. ‘Het onderzoek geeft een gemêleerd beeld’, vindt Dijkstra. ‘Maar de specialisten zeggen vooral: zorg dat het uitvoerbaar is. Maak het simpel. Dat is de hoofdboodschap.’
Representatief
De huidige bedrijfsopvolgingsregeling is het uitgangspunt voor het onderzoek, dat dieper ingaat op allerlei aspecten van de regeling. ‘We wilden genuanceerd onderzoek doen, niet vragen: ben je voor of tegen?’, aldus Van der Geld. ‘We hebben het zo opgeschreven dat de politiek het onderzoek naast de BOR kan leggen en de pijnpunten eruit kan halen.’
Freerk Volders, die als notaris bij Meijburg Legal een ondernemingsrechtpraktijk voert en met name voor familiebedrijven werkt, vraagt zich af of het onderzoek representatief is. Van der Geld: ‘We hebben ons uitsluitend gericht op specialisten die hiermee in de praktijk bezig zijn.’ Volders: ‘Het kan zijn dat de BOR voor 99 eenmanszaken minder relevant is, maar onontbeerlijk is voor dat ene familiebedrijf waar 100 mensen werken. Versobering van de BOR kan impact hebben op de werkgelegenheid en op de innovatie- en investeringskracht van een bedrijf.’
Zowel Volders als zijn collega Maarten Merkus, belastingadviseur bij Meijburg & Co, zijn bang dat het beeld ontstaat dat de BOR eigenlijk niet nodig of te royaal is. ‘Laten we vooral in de pas blijven lopen met Europa’, bepleit Merkus. Twee jaar geleden deed Meijburg & Co onderzoek naar bedrijfsopvolgingsregelingen in tien Europese landen die economisch vergelijkbaar zijn met Nederland. Hierin eindigde Nederland op de negende plaats. ‘De huidige regeling is niet veel aantrekkelijker dan regelingen elders.’
Overtollige liquide middelen
Een van de onderzoeksvragen draait om de noodzaak van de BOR als er voldoende liquide middelen zijn om de belastingclaim direct te betalen. Volgens 52 procent van de respondenten zou de BOR dan niet van toepassing hoeven te zijn. ‘Soms schrik ik van het gemak waarmee conclusies worden getrokken’, zegt Merkus. ‘Misschien is het bedrijf aan het sparen om een grote overname te doen.’ Dijkstra stelt: ‘Er moeten eenvoudig hanteerbare maatstaven komen om vast te stellen wat overtollige liquide middelen zijn.’ Merkus zou ook graag zien dat de BOR meer ruimte biedt voor bedrijfseconomische aanpassingen, ook als de ondernemer een andersoortige onderneming gaat drijven. ‘Zolang hij maar ondernemer blijft.’
‘Wat is dan het verschil met iemand die geld erft van zijn ouders en dat geld gebruikt om een onderneming te starten?’, vraagt Van der Geld zich af. Volders en Merkus zijn beiden voorstander van een principle based bedrijfsopvolgingsregeling, in plaats van een rule based regeling. ‘In zo’n systeem bestaat meer mogelijkheid voor nuancering, bijvoorbeeld door het kunnen leveren van tegenbewijs.’
Hier hebben de onderzoekers niet naar gekeken. Dijkstra: ‘Het is de vraag of dat uitvoerbaar is. Ik geloof niet dat veel mensen behoefte hebben aan overleg per geval met de individuele belastinginspecteur.’ ‘Het is ook niet aan de orde’, stelt Van der Geld. ‘Rule based is een volledige ommezwaai, terwijl Den Haag de huidige regeling wil aanpassen. Wij willen iets aanbieden waar de politiek echt iets mee kan om de wet te verbeteren.’
Meer lezen? Het onderzoek ‘De bedrijfsopvolgingsregeling gewikt en gewogen’ staat op ru.nl/rechten/notarieelrecht.