Logo KNB.nl
English

Nieuwsinterview

‘Meer oog voor spagaat waarin notaris zit’

Beleggers hebben de afgelopen jaren miljoenen geïnvesteerd in kleine stukjes landbouwgrond, in de hoop daar goed aan te verdienen als die grond bebouwd zou worden. Dat gebeurt zelden, waardoor ze blijven zitten met een waardeloos lapje grond. Soms spant de gedupeerde dan een rechtszaak aan tegen de betrokken notaris. Hoe je als notaris het beste kunt handelen bij grondspeculatie, weet prof. Jeroen Rheinfeld, bijzonder hoogleraar agrarisch recht aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Notariaat Magazine 2023-01
Jeroen Rheinfeld 750x500

Wat is precies de rol van de notaris bij grondspeculatie?
‘De notaris passeert de leveringsakte, helemaal aan het eind van de rit. Hij voert uit wat koper en grondhandelaar hebben afgesproken in de koopovereenkomst. De notaris zit daarbij vaak in een spagaat: voor hem geldt als hoofdregel dat hij moet meewerken aan de akte. Hij heeft de ministerieplicht; alleen om zwaarwegende redenen mag hij dienstweigeren. Daarnaast vormt de informatieplicht een kernwaarde in het notariaat: de notaris moet de cliënt ervan vergewissen dat hij weet waar hij voor tekent. Probleem bij (mogelijke) grondspeculatie is dat de leveringsakte vaak bij volmacht wordt afgedaan, dus de notaris ziet de cliënt meestal niet in persoon.’

Hoe voorkomt een notaris dat hij in zo’n geval in de problemen komt?
‘Ten eerste moet je voorkomen dat je de huisnotaris van dubieuze grondhandelaren en grondbemiddelaars wordt. Vaak zoeken grondhandelaren daarvoor (kleinere) notariskantoren uit die ver van het perceel in kwestie zijn gevestigd. Dat dat moet al een alarmbel doen rinkelen.
Als je vermoedt dat er iets niet in de haak is: vraag door! Vraag op z’n minst naar het onverklaarbare verschil in aan- en verkoopprijs. En doe er alles aan om de cliënt in persoon te spreken.
Tot slot heb je ook nog indirecte dienstweigering. Je kunt bijvoorbeeld veel meer geld voor een leveringsakte vragen. Zo geef je in je prijsstelling sturing aan welke klanten je wel en niet wilt helpen. Die oplossing verdient niet de schoonheidsprijs, maar is wel effectief als je dergelijke transacties buiten de deur wilt houden.’

In diverse recente uitspraken verklaart de tuchtrechter de klacht van de gedupeerde tegen de notaris ongegrond. Waarom geen rechtszaak tegen de grondhandelaar?
‘Een grondhandelaar is lastig te traceren. Hij gaat vaak schuil achter een bemiddelaar of hij is inmiddels failliet gegaan. De kans dat je dit soort clubs succesvol kunt aanspreken op hun rol, is aanzienlijk kleiner dan dat je de notaris aanspreekt. Daar komt bij dat de notaris het best is verzekerd. Dat maakt hem een makkelijk slachtoffer, maar de tuchtrechter heeft gelukkig meer oog gekregen voor de spagaat waarin de notaris zit. De rechter legt ook steeds meer verantwoordelijkheid bij de cliënt: die heeft boter op zijn hoofd als hij blind meegaat in dubieuze grondhandel. Doordat dit fenomeen nu meer bekendheid heeft, mag je verwachten dat een koper op zijn hoede is. Een notaris zal niet snel meer succesvol tuchtrechtelijk worden aangeklaagd.’

Reageren?

Mail dan naar nm@knb.nl