Tuchtrechter bevoegd?
Als er beslag wordt gelegd onder de notaris, is de notaris derde-beslagene. Vallen de gedragingen van een notaris als derde-beslagene onder de reikwijdte van het notariële tuchtrecht? Ja, volgens de tuchtrechter houdt dat handelen voldoende verband met de hoedanigheid van notaris als het derdenbeslag is gelegd op gelden die de notaris onder zich heeft gekregen in verband met een ambtshandeling. In dit geval: de levering van een woning, Hof Amsterdam 9 april 2019, ECLI:NL:GHAMS:2019:1294.
Is het beslag geldig?
Een notaris hoeft niet de geldigheid van een gelegd beslag te beoordelen. Hij mag uitgaan van de geldigheid daarvan. Ook als het beslag achteraf nietig blijkt te zijn geweest, kan de notaris niet worden verweten dat hij heeft gehandeld alsof het beslag geldig was en de uitkering van de derdengelden was geblokkeerd, Kamer voor het notariaat Amsterdam 7 januari 2021, ECLI:NL:TNORAMS:2021:1.
De notaris is ‘gewone’ derde-beslagene
De wet bepaalt welke verplichtingen rusten op een derde-beslagene. Op een notaris die derde-beslagene is, rusten jegens de beslaglegger geen andere verplichtingen dan de in de wet genoemde. Zo hoeft de notaris niet aan de schuldenaar mee te delen dat derdenbeslag is gelegd. De wet voorziet immers in overbetekening van het beslagexploit aan de schuldenaar (artikel 720 juncto 475i Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)). De notaris mag ervan uitgaan dat de deurwaarder zich van die verplichting heeft gekweten. Wel moeten de notaris of de medewerkers die de zaak behandelen, vragen van de schuldenaar op de dag ná betekening daarop adequaat antwoord kunnen beantwoorden, Kamer voor het notariaat Den Haag 12 oktober 2022, ECLI:NL:TNORDHA:2022:20.
De notaris heeft als derde-beslagene niet meer bevoegdheden dan een andere derde-beslagene. Als er op grond van artikel 477 Rv uitbetaald moet worden aan de deurwaarder, mag de notaris de uitbetaling niet opschorten op grond van een eigen afweging, Kamer voor het notariaat ‘s-Hertogenbosch 3 december 2018, ECLI:NL:TNORSHE:2018:27.
De derdenverklaring: termijn
Op grond van artikel 476a lid 1 Rv is de derde-beslagene zodra twee weken zijn verstreken na het leggen van het beslag, dan wel vier weken als de beslagene dit schriftelijk heeft verzocht, verplicht tot het doen van een verklaring van hetgeen door het beslag is getroffen, ook als hij meent dat het beslag geen doel treft. De termijn van twee weken strekt ertoe de derde gelegenheid te geven tot beraad. Een verkorting van de tweewekentermijn is mogelijk met instemming van de beslagene. De derde-beslagene en de beslagene kunnen altijd overeenkomen dat eerstgenoemde eerder verklaart, maar niet later dan na vier weken (MvT, Kamerstukken II 2018/2019, 35225, 3, p. 50), Hof Amsterdam 23 augustus 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:2441.
De derdenverklaring: inhoud
Artikel 476a lid 2 Rv bepaalt welke gegevens die de derde-beslagene aan de beslaglegger moet verklaren. In beginsel moet de derde zijn verklaring kunnen afleggen zonder dat hij juridische bijstand hoeft in te schakelen om niet zelf in moeilijkheden te komen. De verklaring moet ondubbelzinnig en zonder voorbehouden zijn. Het maken van voorbehouden strookt niet met de strekking van artikel 476a Rv en met de daarop door de wetgever gegeven toelichting. De inhoud van de verklaringsplicht, en dus ook de uitleg van artikel 476a lid 2 Rv, wordt mede bepaald door artikel 843a Rv en geldt zowel bij een conservatoir als bij een executoriaal beslag, Rechtbank Amsterdam 1 april 2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:2920.
De verklaringsplicht van artikel 476a Rv gaat boven de geheimhoudingsplicht. Ingevolge artikel 476a lid 2 en 476b Rv moet de derde-beslagene zijn verklaring zoveel mogelijk staven met gegevens en bescheiden. De wet biedt geen grondslag voor de beslaglegger om inzage in bepaalde stukken eisen. Het is aan de derde om te bepalen met welke stukken hij zijn verklaring onderbouwt. Voor een notaris geldt daarbij dat hij niet méér stukken mag delen dan noodzakelijk is. Te veel delen met de beslaglegger (in dit geval: een vaststellingsovereenkomst tussen ex-partners), levert strijd met de geheimhoudingsplicht op, Hof Amsterdam 7 januari 2021, ECLI:NL:GHAMS:2021:1.
De notaris heeft geen instemming nodig van zijn cliënt-schuldenaar met de inhoud van de verklaring en de keuze van de stukken waarmee de verklaring wordt onderbouwd, Kamerstukken II 1980-1981, 16593, p. 54.
De sanctie op het afleggen van een verklaring die niet voldoet aan de wettelijke eisen, bijvoorbeeld omdat die niet of onvoldoende is onderbouwd, is een veroordeling van de derde tot betaling van het bedrag waarvoor het beslag is gelegd, zie bijvoorbeeld Hof Arnhem-Leeuwarden 2 juli 2019, ECLI:NL:GHARL:2019:5454.
Kosten
De kosten die een derde-beslagene in rekening mag brengen, zijn gemaximeerd, zie artikel 2a Besluit verklaring derdenbeslag. Die maximering geldt ook voor een notaris. Wil een notaris de werkelijk gemaakte kosten in rekening brengen, dan zal daarvoor een aparte factuur moeten worden gericht aan de beslagene. Voor de verrekening van de extra kosten met de gelden onder beheer van de notaris moet vooraf toestemming worden gevraagd aan alle bij het beslag betrokken partijen, Hof Amsterdam 12 juli 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:2051.
Dreigend beslag
Het is niet de taak van de notaris rekening te houden met mogelijke beslagleggers. Een notaris mag uitkering van het bedrag dat een partij (onvoorwaardelijk) toekomt, niet ophouden om zo de andere partij of een derde in staat te stellen beslag te leggen. Het ligt niet op de weg van de notaris verhaalsmogelijkheden te conserveren ten behoeve of ten koste van de ene of de andere partij, Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden 17 november 2021, ECLI:NL:TNORARL:2021:76. Ook met de enkele aankondiging van een beslag hoeft de notaris geen rekening te houden, Hof Amsterdam 23 augustus 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:2441.
De mededeling van een schuldeiser aan de notaris dat hij het voornemen heeft om beslag te leggen, valt onder de geheimhoudingsplicht van de notaris, Hof Amsterdam 2 juni 2015, ECLI:NL:GHAMS:2015:2093. De notaris mag zijn cliënt daarover dan ook niet inlichten.