'Voor sponsoring moeten de statuten en governance professioneel zijn geregeld'
Als de fotograaf arriveert, wordt de sfeer joliger. 'We moeten natuurlijk wel een beetje intelligentie uitstralen', zegt een van de bestuursleden. 'Bril op, pen erbij!', grapt een ander. In een mum van tijd ligt onder andere Spinoza's 'Ethica' op tafel. Het interview en de fotosessie vinden plaats in het Spinozahuis in Den Haag – ook wel Domus Spinozana genoemd – waar de verlichte denker Benedictus (Baruch) de Spinoza (1632 – 1677) zeven jaar leefde, zijn belangrijkste werk voltooide en overleed. Gesprekspartners zijn Marc Dijkstra en Henk Janssen, sinds 2020 respectievelijk voorzitter en secretaris van de Stichting Domus Spinozana Foundation in Den Haag. Van notaris- en advocatenkantoor BarentsKrans is notaris-partner Jeffrey Koenecke aangeschoven om de notariële werkzaamheden voor de stichting toe te lichten.
Juridische vertaalslag
Het Haagse Spinozahuis is eigendom van de stichting en het bestuur heeft connecties met de landelijke Spinozavereniging, die ook het Museum Spinozahuis in Rijnsburg runt. Vijftig jaar geleden werd het huis aan de Paviljoensgracht overgedragen aan Monumentenfonds Den Haag, dat het restaureerde. Beneden werd een leeszaal ingericht met Spinoza's bibliotheek, de bovenverdieping werd verhuurd. Toen het pand recent in de vrije verkoop dreigde te komen, stak de stichting een spaak in het wiel. En dankzij een hypothecaire lening die Monumentenfonds Den Haag ruimhartig verstrekte, was de stichting in staat Spinozahuis Den Haag aan te schaffen. Gaandeweg ontstond het idee het pand om te vormen tot 'Werkplaats Spinoza'. Dijkstra: 'Bezoekers gaan hier straks actief aan de slag met het gedachtegoed van Spinoza en andere verlichte denkers.' Omdat de stichting met de filosofische werkplaats een nieuwe weg inslaat, horen daar nieuwe statuten en een vernieuwde governance bij, zegt notaris Koenecke. 'Voor ons begon het ermee te begrijpen wat het bestuur wil, om vervolgens een juridische vertaalslag te maken. Doorgaans zijn statuten redelijk gesloten, maar in dit geval hebben wij er veel flexibiliteit in gebouwd.'
Icoon
Dit betekende een omvangrijker klus dan het aanpassen van statuten aan wetstechnische eisen. Koenecke doelt op het mogelijk maken van allerlei toekomstige ontwikkelingen, zoals rechten en plichten voor stakeholders, het op termijn kunnen benoemen van een raad van commissarissen en een raad van advies. Werkplaats Spinoza zal veel (vrijwillige) medewerkers nodig hebben en het geheel moet voldoen aan de eisen die aan een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) worden gesteld. Ook moet de stichting adequaat geldbronnen uit binnen- en buitenland kunnen verwerken. Want, benadrukt Janssen: 'Gerenommeerde buitenlandse instituten willen graag met ons samenwerken, maar wil je als culturele ANBI in aanmerking komen voor buitenlandse sponsoring en schenkingen, dan horen de statuten en governance professioneel geregeld te zijn. Daarom is er ook een raad van toezicht die het bestuur controleert.' Den Haag beschouwt Spinoza als icoon van de stad, die bekendstaat als internationale stad van vrede en recht. De beginselen van de filosoof, die pleitte voor democratie en vrijheid van meningsuiting, kunnen een brug slaan tussen mensen met verschillende achtergronden. De werkplaats wordt na de verbouwing dan ook opengesteld voor een breed publiek, variërend van scholieren en studenten tot en met toeristen en filosofische deskundigen. Janssen: 'Filosofie wordt gezien als iets stoffigs, terwijl het gedachtegoed van Spinoza zeer actueel is. Daarom vinden hier straks uiteenlopende activiteiten plaats.'
Volle kracht
Koenecke: 'Toen Henk Janssen mij vroeg de stichtingsstatuten en -governance onder handen te nemen om het stoffige dat aan Spinoza kleeft tot leven te brengen, zag ik onmiddellijk een parallel met mijn eigen vakgebied. Veel mensen zien het notariaat ook als weinig dynamisch en ik probeer altijd uit te dragen hoe levendig mijn werk in de praktijk is. Ook Spinoza's filosofie spreekt mij aan en heeft raakvlakken met het notariaat. Daarom hebben mijn collega Koen van Wijk – gespecialiseerd in stichtingen en ngo's – en ik dit verzoek enthousiast opgepakt.'
Het lastigst was om zekerheid te incorporeren in de gewenste flexibiliteit, want statuten moeten ook duidelijk zijn, licht Koenecke toe. 'Te flexibel werkt niet voor externe partijen, zoals de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst en het OM die toezicht houden op ANBI's. Te stringent werkt niet voor de plannen van het stichtingsbestuur, anders zitten de bestuurders om de haverklap bij ons om de boel aan te passen. Maar ik vermoed dat we goed zijn geslaagd de balans daartussen te vinden. Op dit moment kan het bestuur met volle kracht vooruit.'