'De ruim 3.000 (kandidaat-)notarissen in Nederland doen hun werk niet alleen. Zij worden ondersteund door ruim 6.000 klerken, notarieel medewerkers en secretaresses. Zodat de (kandidaat-)notarissen zich volledig kunnen concentreren op de vraagstukken en dossiers die extra aandacht en kennis vragen.' Zo zegt de KNB het zelf, op een pagina op de eigen website. En inderdaad. Wie zijn oor te luisteren legt, zal steevast horen dat het notariaat het niet kan stellen zonder de inzet van al die ondersteuners.
Toch wringt er wel iets, hier en daar. Zo vroeg 'haar' notaris een paar jaar terug of Lineke Kroeze, klerk bij notariskantoor De Jong in Zwolle, meeging naar het jaarlijkse KNB-congres. 'Ik belde om me aan te melden, maar kreeg te horen dat dat niet kon, omdat ik geen kandidaat was. Begrijpelijk, maar in het kader van verbinding voelde ik duidelijk een muur.' Een andere notarisklerk, benaderd voor dit artikel, zag na een aanvankelijke toezegging toch af van medewerking. Bij nader inzien bedacht hij dat al te openlijk praten over de verhoudingen tussen notaris en medewerkers de arbeidsrelatie zou kunnen verstoren.
Elke schakel
Voor Kroeze was haar ervaring reden om in actie te komen. 'Ik dacht: hier is meer ruimte voor onderlinge verbinding, aangezien elke schakel in het notariaat even belangrijk is. Het totaal maakt dat we samen een product leveren. Daarvoor wilde ik me sterker gaan maken.' Daarom sloot zij zich aan bij de Bond van Medewerkers in het Notariaat (BMN). Haar afdeling in de regio Meppel is behoorlijk actief. Klerken van verschillende kantoren spreken elkaar geregeld, wisselen informeel ervaringen uit en organiseren jaarlijks een uitje, waar een andere regio zich inmiddels bij heeft aangesloten.
'We willen dit graag nog groter maken. Want het notariaat kan niet zonder de medewerkers. (kandidaat-)notarissen focussen zich veelal op de adviezen en het passeren. De medewerkers zijn de onmisbare "kabouters" achter de schermen die productie draaien en zoveel mogelijk dossiers zelfstandig behandelen.' Op bijeenkomsten van de BMN komen de verhalen wel langs. Kroeze: 'Klerken die het gevoel hebben dat ze zich drie slagen in de rondte werken en daar weinig waardering voor terugzien. Ik herken dat gevoel gelukkig zelf niet op mijn kantoor. Het stemt me wel verdrietig om dat af en toe te horen.'
Profiteren
Al meer dan honderd jaar behartigt de BMN de belangen van de medewerkers. Korting op cursussen, rechtsbijstand, pensioenregelingen, volgens BMN-secretaris Riet Bunt allemaal zaken waarvan medewerkers kunnen profiteren. Dat zijn niet alleen de register notarisklerken, want onder de 1.400 leden van de BMN zijn ook andere medewerkers uit het notariaat. Volgens Bunt zijn de verhoudingen tussen BMN en KNB prima. 'De KNB beweegt zich goed richting ons – en omgekeerd. We hebben goede relaties en werken goed samen.' Ondanks de respectabele leeftijd van de BMN is van de 6000 ondersteuners die de KNB op haar eigen website noemt, nog geen 25 procent aangesloten bij de vakbond. Hoe komt dat? 'Het is een landelijke tendens', denkt Bunt. 'Er is op dit moment geen vakbond die een groeiend aantal leden heeft.' De BMN hoopt via het pensioenfonds met informatie over de bond meer leden aan te trekken. 'Daarin krijgen wij steun van de KNB, want reclame via het pensioenfonds is in zijn algemeenheid niet de bedoeling.'
Ondergewaardeerd
Tineke Klok (61), register-notarisklerk bij Notariskantoor Kruis-Sweere in Noordwijk, werkt bijna 35 jaar in het notariaat. Ze begon als secretaresse en startte al vrij snel daarna met de opleiding notarisklerk. Nu is ze al lange tijd zelfstandig dossierbehandelaar. Ze heeft ervaring bij verschillende notariskantoren. 'Het is heel leuk werk om te doen. Natuurlijk zijn er ook weleens mindere tijden en niet altijd is het even leuk. Elk bedrijf heeft voor- en nadelen.'
Last van hiërarchie heeft ze niet, laat staan dat ze zich ondergewaardeerd of vergeten voelt. 'Het verschilt per kantoor hoe men met hiërarchie omgaat. Nu zit ik op een klein kantoor, dan is de afstand klein. Als ik jonger was geweest, dan had ik misschien wel een move gemaakt naar een andere sector. Maar nu vind ik het prima hier. Er zijn momenten geweest dat ik mij niet zo gewaardeerd voelde. Maar op andere momenten gebeurde dat wel. Het ligt eraan voor wie je werkt en hoe de notaris zelf met zijn medewerkers omgaat.'
Veredelde secretaresse
Dat is ook de ervaring van Paulien de Jong (54), notarisklerk bij Abma Schreurs Notarissen. 'Uiteindelijk ben je een team. Of je nu degene bent die de bureaus schoonmaakt of de notaris, je hebt elkaar gewoon nodig. Op mijn kantoor is het zeker niet zo dat de een zich verheven voelt boven de ander.' In de jaren negentig was het notariaat qua hiërarchie wel anders dan nu, vindt ze. 'Ik heb toen weleens de opmerking gekregen ‘Je blijft altijd een veredelde secretaresse’. Dat was zo tegen het zere been dat ik onmiddellijk de opleiding ben gaan doen tot notarisklerk. Die cultuur is nu heel anders.'
Ze begon ooit als kapster, maar maakte al snel de overstap naar een notariskantoor op de Zuidas, waar ze een interne opleiding kreeg. Na verhuizingen en verschillende kantoren belandde ze uiteindelijk bij het kantoor waar ze in 1991 ook werkte. 'Het cirkeltje is rond. Zo’n leuke sfeer, ik zit helemaal op m’n plek. Ik voel me hier enorm gewaardeerd en dat heb ik eigenlijk bij alle kantoren wel gehad.'
Waardering
Het is moeilijk mensen te krijgen, zeker met ervaring. Des te belangrijker dus om de mensen die er zijn, de waardering te geven die hun toekomt. Jorrine Entius-Schouten (42), notarieel medewerker bij Mantel & Voors Notarissen en Mediators, heeft in de periode dat ze bij dit kantoor zit, al twee keer een aanbod gekregen om ergens anders te komen werken. 'Als ik iets aangeef bij mijn werkgevers, dan wordt daarnaar geluisterd. Ik voel me gewaardeerd. Het team is erg leuk, met de collega’s onderling.
Ik denk dat de werkgevers er meer moeite voor doen om mensen te behouden. Ik kan altijd binnenlopen.' Klok heeft een advies voor werkgevers in het notariaat. 'Beter luisteren. In die zin van: echt horen wat de medewerker zegt en daar wat mee doen.' Ook De Jong hecht daar veel waarde aan. 'Gewoon elke maand even met elkaar zitten, dan voel je je gehoord. Dat voelt ook als waardering.' Wat Klok (wel BMN-lid overigens) als medewerker in het notariaat mist, is een overkoepelende cao. 'We kunnen nergens op terugvallen. Zeker voor het beroep dat wij hebben is dat eigenlijk belachelijk. Dus mijn boodschap voor de KNB zou zijn: zorg dat er in ieder geval minimale basisafspraken voor medewerkers zijn.'
'Ik blijf werken zolang het kan, mag en gaat. Als het je gegeven is om nog door te gaan, waarom zou ik dan thuis gaan zitten?'
Een halve eeuw
Pauline van Deudekom (69) vierde onlangs een bijzonder jubileum: ze werkte vijftig jaar bij hetzelfde kantoor, Schaap Advocaten Notarissen. In een tijd van het toenemend aantal jobhoppers een hele prestatie. Met haar opleiding Schoevers – blind typen met tien vingers, stenograferen in vier talen – begon Pauline Deudekom op haar 19e als secretaresse. 'Ik ben begonnen bij meneer Van Nievelt, inmiddels oud- notaris. In de loop der jaren waren er wel dames die ergens anders gingen kijken. Maar ja, dat moet een beetje in je zitten. Ik had het hier naar mijn zin.'
Een halve eeuw notariaat overziend, is er veel veranderd. Het is vooral allemaal veel informeler geworden. 'Ik vond het toen niet erg om gewoon "meneer" en "u" te zeggen tegen een notaris of kandidaat. Daar was je mee opgegroeid.' Van Deudekom zit tegenwoordig achter de receptie, drie dagen per week. 'Ik blijf werken zolang het kan, mag en gaat. Als het je gegeven is om nog door te gaan, waarom zou ik dan thuis gaan zitten?'