'Heerlijk om mensen met onze kennis te kunnen helpen'
Mijnheer A. en zijn vrouw willen best een levenstestament laten opmaken. Maar nu nog niet. Want, meent A., dat is nog niet nodig. 'Maar we doen het zeker als een van ons achteruitgaat', zegt hij tegen oud-notaris Peter van Dongen. Die springt bijna van zijn stoel: 'Nog niet nodig?! Juist nu u allebei nog goed bent, moet u het regelen!' In klare taal legt hij uit waarom een levenstestament belangrijk is. 'Stel het niet uit en bel vanmiddag nog een notaris', adviseert hij. A., die eigenlijk voor een controle van zijn testament kwam, belooft het. 'U heeft mij op het spoor gezet, hartelijk dank.'
Thuishonk
Het is donderdagmorgen in wijkgebouw de Meerpaal in de wijk Strijp, het thuishonk van ouderenbond KBO Eindhoven. Het maandelijkse gratis notarisspreekuur is in volle gang. Officieel is het spreekuur alleen bestemd voor KBO-leden, maar niet-leden zijn ook welkom. Het halletje zit vol mensen uit Eindhoven en omstreken, vaak met een ordner of envelop in de hand, die een gratis advies willen over hun testament, een erfenis of andere notariële zaken. Trudy van Helmond van de plaatselijke KBO-afdeling, de initiatiefnemer van het spreekuur, deelt koffie rond.
In één kamer resideert Teeuwen, oud-notaris te Boxmeer, in een andere ruimte Van Dongen, voormalig notaris te Eindhoven. Daar beantwoorden ze de vragen van hun bezoekers. 'In algemene zin', benadrukt Van Dongen, 'want we gaan echt geen diepgravend inhoudelijk advies geven. We kijken wel of mensen hun zaken goed voor elkaar hebben. En als we denken dat het nodig is, adviseren we ze om naar een notaris te gaan.'
Persoonlijk gesprek
Teeuwen vult aan: 'In het begin dachten sommige notarissen dat we hen beconcurreerden met een gratis spreekuur. Maar dat is onzin. Wij merken hier wel dat voor veel mensen de stap vrij groot is om naar een notaris te gaan. Bij ons is er geen drempel. En omdat wij mensen vaak doorverwijzen, verlagen we de drempel om naar de notaris te gaan.' Overigens verwijzen ze nooit door naar een specifieke notaris. 'Dat is niet onze rol, dat moeten mensen zelf bepalen. Als ze ernaar vragen, geven we wel de namen van notariskantoren in hun woonplaats. "Daar zou u het eens kunnen proberen." We zeggen er ook altijd bij dat het verstandig is om notaristarieven te vergelijken.'
Twee jaar geleden begonnen Van Dongen en Teeuwen met het maandelijkse spreekuur, als aanvulling op de juridische telefonische helpdesk van KBO Brabant waarbij beiden ook zijn betrokken. 'We merkten dat er bij mensen veel vragen leven over testamenten, levenstestamenten, de afhandeling van erfenissen, huwelijkse voorwaarden en andere familie- en erfrechtzaken. Telefonisch konden we die vragen wel beantwoorden, maar een persoonlijk gesprek werkt toch beter.'
Weinig kennis
Dat blijkt. Het spreekuur van de oud-notarissen is een doorslaand succes. 'Soms komen er wel veertig mensen op af', zegt Van Dongen. 'Mensen hebben over het algemeen weinig kennis over alles wat met de notaris te maken heeft, maar wel behoefte aan goede, betrouwbare informatie.' Nogal wat mensen denken dat het opmaken van een (levens)testament voor hen geen zin heeft, ziet Teeuwen. 'Ze zeggen: "Waarom zou ik? Ik heb toch geen geld of bezittingen." En soms is een testament inderdaad niet zinvol. Dat vertellen we dan ook. We willen mensen niet op kosten jagen.'
Geregeld nemen bezoekers van het spreekuur hun testament mee om dat door de oud-notarissen te laten beoordelen: is het nog up-to-date? Van Dongen: 'Veel bezoekers zijn ouderen die lang geleden een testament hebben laten opmaken. Vaak zijn de omstandigheden in de loop der jaren zo veranderd dat het inderdaad verstandig is het oude testament aan te passen. Of ze dat dan ook doen, is aan hen.' Van Dongen: 'Ook het levenstestament leeft enorm onder deze groep. Er bestaan veel misverstanden over, die wij proberen op te helderen.'
Mensen mensen
Ze doen dat met flair, humor, geduld en in voor iedereen begrijpelijke taal. 'We vinden het heerlijk om met onze kennis mensen te kunnen helpen', zegt Van Dongen, die net als zijn collega zichtbaar geniet van zijn rol als onbezoldigd notarieel adviseur. Teeuwen: 'In ons werkzame leven hebben we nooit anders gedaan. Wij zijn echte mensenmensen.' Aan de tafel van Van Dongen hebben inmiddels een vrouw en haar zoon plaatsgenomen. Ze vertelt dat haar echtgenoot recent is overleden. Kort voor zijn dood heeft hij een nieuw testament opgemaakt met een opvullegaat. Wat moet ze doen? Van Dongen legt uit dat ze het dankzij dat opvullegaat zo kan regelen dat haar kinderen vooralsnog geen erfbelasting hoeven betalen. Hij geeft een paar voorbeelden van hoe ze dat zou kunnen aanpakken. 'Maar daarvoor moet u toch echt weer naar de notaris.'