'Als kind was ik al gefascineerd door geschiedenis. Ik keek graag naar oude familiefoto’s en volgde een televisiecursus over genealogie. Dat was in 1988, ik was 14. Ging ik naar de bibliotheek, dan kwam ik beladen met geschiedenisboeken terug. Op de basisschool tekende ik farao’s en piramides. Mijn geschiedenisscriptie op het atheneum ging over Marie-Antoinette, de Oostenrijkse aartshertogin die koningin van Frankrijk werd en in 1793 werd onthoofd, net als haar man Lodewijk XVI.'
Commercieel vastgoed
'Ondanks die fascinatie ben ik notarieel recht gaan studeren en geen geschiedenis, want ook notarieel recht heeft mijn passie. Een docent maatschappijleer zei: "Ik denk dat jij notaris moet worden." Geen idee hoe hij erop kwam. Maar het klopte. Aanvankelijk had ik vooral belangstelling voor personen- en familierecht, vanwege mijn stamboomonderzoek, denk ik. Al doende kwam ik erachter dat mijn hart vooral ligt bij het commerciële vastgoed. Dat is nu dan ook het leeuwendeel van mijn praktijk. Mijn klanten zijn onder meer woningcorporaties, beleggers en projectontwikkelaars. Toch doe ik nog steeds familie- en ondernemingsrecht, want dat boeit mij ook en ik vind het prettig om allround te blijven. Ik kan echt genieten van een mooi notarieel document, goed opgebouwd en netjes afgewerkt. Daar besteed ik veel aandacht aan. Als ik een probleem voor een klant kan oplossen, maakt mij dat trots. En dat ik notaris ben, helpt bij mijn historisch onderzoek, want ik zoek voornamelijk in notariële akten.'
Veldtocht
'Mijn onderzoek richt zich met name op mijn eigen familie en op Zuid-Limburg. Dat gaat vanzelf, want mijn familie komt daarvandaan. Een uitzondering is mijn voorvader Hilbert de Wit uit Zwartsluis, dienstplichtig soldaat in het leger van Napoleon. In 1812 ging hij mee op de veldtocht naar Rusland. Hij was pontonnier, verantwoordelijk voor de tijdelijke bruggen die tijdens veldtochten werden gebouwd. Het leger trok verschillende grote rivieren over op weg naar Moskou. Pontonniers waren vaak Hollandse jongens, toen al bekend om hun waterwerken.
Velen kwamen om het leven. Hilbert overleefde de gruwelijke veldtocht. Via allerlei omzwervingen wist hij Nederland te bereiken. Daar nam hij dienst in het leger, vrijwillig deze keer. Hij werd gelegerd in Maastricht. Daar ontmoette hij een bakkersdochter met wie hij trouwde in 1818.'
Registers
'Voor wat betreft de achttiende eeuw doe ik onderzoek in bekende bronnen zoals doop-, huwelijks- en begraafregisters, de voorlopers van de huidige burgerlijke stand. Maar ook in minder bekende, zoals overdrachtsregisters. In de achttiende eeuw bestond nog geen kadaster zoals we dat nu kennen, maar elk dorp had zijn eigen schepenbank, een bestuurlijke instelling op lokaal niveau. Een schepen sprak recht, maar regelde ook alles op bestuurlijk niveau én de overdracht van onroerend goed. Dat kon zonder notaris. Maar het allermooist zijn de notariële akten, vooral die uit de achttiende eeuw. In 1700 overleed de Spaanse koning zonder kinderen. Europa werd één groot slagveld. De zuidelijke Nederlanden waren een speelbal van Europese mogendheden: dan weer Spaans, dan weer Oostenrijks. Op het platteland heerste armoede. Mensen moesten hun veestapel afstaan aan de verschillende legers en de belastingen waren torenhoog. Het was een tijd waarin men geloofde in hekserij en toverij, en waarin in steden als Maastricht prostitutie en ongewenste zwangerschappen aan de orde van de dag waren.'
'Als kind al tekende ik farao's en piramides'
Scheldwoorden
'De achttiende-eeuwse notariële akten zijn zo boeiend omdat daarin werkelijk álles werd opgetekend wat er speelde, in alle lagen van de bevolking. Er werden getuigenverklaringen vastgelegd over straat- en familieruzies, mishandelingen, beledigingen, ongewenste zwangerschappen, overspel – verzin het maar. Was je getuige van iets dat relevant kon zijn voor een eventuele toekomstige rechtszaak, dan werd je gevraagd of je daarover bij de notaris een verklaring wilde afleggen. Eer en reputatie speelden een grote rol in het maatschappelijk leven. Mensen die in het openbaar waren beledigd of uitgescholden, gingen verhaal halen. Bij de notaris werd minutieus opgetekend wat er was gebeurd. En dan ging de notaris naar de andere partij om te vragen of hij of zij bij die belediging bleef, of het terugnam. Meestal werden er excuses aangeboden en werd teruggenomen wat gezegd was. Gebeurde dat niet, dan werd vaak een schadevergoeding gevorderd. Zo ging het ook bij ongewenste zwangerschappen. Daar waren er nogal wat van in een vestingstad als Maastricht, ook door de voortdurende aanwezigheid van duizenden soldaten. Werd er niet getrouwd, dan werd vaak een schadevergoeding overeengekomen. Ook dat werd, met motivering, in een notariële akte vastgelegd.
Was de zwangerschap een gevolg van verkrachting, dan liet de vrouw dat in een notariële akte vastleggen om haar reputatie hoog te houden. In notariële akten komen fraaie scheldwoorden voor, zoals 'uytgenaayde hoer' of het 'grootste loeder van Maastricht'. Er waren in de achttiende eeuw dan ook veel notarissen. Nu zijn er in Maastricht zeven notarissen exclusief de toegevoegde en de kandidaten. Destijds waren dat er tientallen, terwijl de bevolking kleiner was. Vóór 1794 waren de meeste notarissen ook procureur, dus advocaat. Dat is nu onvoorstelbaar. Ik heb een aantal voorvaderen die notaris en procureur in Maastricht waren. Maar in mijn familie komen ook bedelaars en straatmuzikanten voor.'
Intiem
'In een notariële akte kwam ik eens een schrijnend verhaal tegen over twee Maastrichtse notarissen. De oudste werd blind en kon niet meer werken. Omdat hij geen kinderen had die voor hem konden zorgen, kwam hij in huis bij zijn zwager, ook notaris. Tegen een vergoeding kreeg hij kost en inwoning. Maar hij kreeg voornamelijk droog brood. En zijn bier werd aangelengd met onzuiver water. Klaagde hij daarover, dan werd hij uitgescholden en geslagen. "Blinde schavuit", riep zijn zwager hem toe. We weten dit omdat de dienstbode hierover een getuigenverklaring aflegde bij notariële akte. Dat is het mooie van de akten uit die tijd: ze bieden een intiem inkijkje in het dagelijks leven. Het beroep was toen heel spannend en veelzijdig. Die akten zitten vol emoties.'
Stefan Vrancken (1974) is geboren en opgegroeid in Maastricht. Hij is toegevoegd notaris, amateurhistoricus en professioneel genealoog. Na zijn studie in Utrecht werd hij kandidaat-notaris in Heerlen en later in Maastricht. In 2009 richtte hij met twee collega's ThissenGroutarsVrancken Team Notarissen op – inmiddels Team Notarissen –, waar hij sinds 2018 toegevoegd notaris is. Stefan woont in een historisch pand in Wyck, op de rechter Maasoever van Maastricht. Hij is onder meer bestuurslid van de Stichting Vrienden van het Regionaal Historisch Centrum Limburg, lid van het Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap en beheerder van de Facebookpagina Historia Traiecti ad Mosam, met meer dan 15.000 volgers.
Hij publiceert veel en geeft regelmatig lezingen. In de schaarse tijd die Stefan naast zijn notariële, historische en genealogische werk overhoudt, gaat hij graag naar een mooi restaurant. Hij heeft een brede vriendenkring en een druk sociaal leven.