De rechter oordeelt met enige regelmaat over de duurzaamheidsregelgeving én over de naleving van duurzaamheidsverplichtingen door het bedrijfsleven. Daarbij gaat het om een zorgplicht en inspanningsverplichtingen. Actiegroep Milieudefensie kreeg bij de rechtbank een stevig vonnis in een zaak tegen Shell. Het gerechtshof oordeelde echter een stuk milder. Tot grote opluchting van veel bestuurders en aandeelhouders: minder vergaande verplichtingen, minder investeringen en meer ruimte om te ondernemen en winst te maken. Tegelijkertijd gaat de wind vanuit de Verenigde Staten onder president Trump anders waaien: minder aandacht voor duurzaamheid, minder regels en meer ruimte voor het bedrijfsleven.
Handhavingsacties
Op het vlak van witwassen gebeurt iets soortgelijks. Financiële instellingen hebben de afgelopen jaren anti-witwasverplichtingen gekregen waarvoor ze serieuze investeringen moeten doen. Toezichthouders trokken de touwtjes stevig aan. ABN Amro en ING troffen forse schikkingen met het Openbaar Ministerie (OM) – van respectievelijk 480 en 775 miljoen euro – en onder meer de Rabobank en Volksbank kunnen mogelijk nog handhavingsacties verwachten.
Deze schikkingsbedragen zijn niet door de rechter opgelegd en het is ook maar de vraag of de rechter bij een eventuele veroordeling van de grootbanken tot boetes van die omvang zou zijn gekomen. Wel heeft het hof Den Haag eind 2020 een klacht gehonoreerd over het niet-vervolgen van voormalig ING-topman Ralph Hamers. Het OM moest nogmaals onderzoeken of Hamers vervolgd kon worden. Maar na vier jaar aanvullend onderzoek is de conclusie dat daarvoor onvoldoende bewijs is.
Ook deze uitspraak zorgt voor opluchting voor bestuurders en aandeelhouders: de lat om bestuurders te vervolgen ligt hoog en de druk om aan de wettelijke verplichtingen te voldoen lijkt te kunnen worden verlicht. Daardoor hoeft minder te worden geïnvesteerd en dat is goed nieuws voor aandeelhouders. Net als dat minister Heinen van Financiën wil ingrijpen in de witwascontroles door banken. Volgens hem leiden de inmiddels te strenge controles tot het onnodig weigeren en hinderen van klanten. Banken moeten te hoge kosten maken om klanten en hun transacties te beoordelen, aldus Heinen.
Kind met badwater
Het is goed om de wet- en regelgeving, inspanningen en investeringen rond duurzaamheid en witwassen tegen het licht te houden. De samenhang, nuances en balans (her)vinden, is een stap vooruit. Maar het kind met het badwater weggooien zou een stap achteruit zijn. Deze onderwerpen zijn daarvoor te belangrijk en moeten blijvend aandacht krijgen. Ook in het notariaat. Kijk bijvoorbeeld naar deze recente uitspraak van de rechtbank Overijssel (4 december 2024, ECLI:NL:RBOVE:2024:6500) over witwassen. Hier weigerden twee notarissen hun medewerking aan een transactie omdat er meerdere indicatoren waren van ongebruikelijke transacties. Terecht, volgens de rechtbank. Deze notarissen vervulden hun poortwachtersrol met verve. Zoals het hoort.