Korte lijntjes, snel schakelen

'Notarissen positief over samenwerking met Juridisch Loket', kopte de KNB een jaar geleden in een nieuwsbericht op de eigen website. Het Juridisch Loket is een landelijke organisatie met dertig vestigingen in de grotere steden. Medewerkers verlenen laagdrempelig juridisch advies aan iedereen onder een bepaalde inkomensgrens. Dat zijn doorgaans niet de doorsneeklanten van de notaris. Toch kunnen er kwesties opduiken waar notariële expertise heel bruikbaar is. Daarom zijn het Juridisch Loket en de KNB in het kader van het programma 'Toegang tot het recht' vorig jaar gaan samenwerken. Naast de kennisuitwisseling met notariskantoren gaat het erom notariële diensten toegankelijker te maken, juist ook voor mensen die hier nu niet mee bezig zijn.   

'Door de samenwerking met het Juridisch Loket vergroten we ons bereik', vertelt Yves Vrijhof, kandidaat-notaris bij notariskantoor Hoge van Gerven in Nijmegen. 'Vooral bij een groep mensen die een juridisch probleem hebben, die niet direct denken aan de notaris en eigenlijk niet zo goed weten waar ze moeten beginnen. De samenwerking past bij de maatschappelijke verantwoordelijkheid van het notariaat om het recht laagdrempelig en toegankelijk te laten zijn.'

Vanuit diezelfde maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft het kantoor al meer dan tien jaar een inloopspreekuur waar mensen gratis terechtkunnen. Het Juridisch Loket en Hoge van Gerven verwijzen over en weer naar elkaar: op het gratis inloopspreekuur komen mensen die doorverwezen zijn door het Juridisch Loket. En andersom: soms verwijst de notaris bezoekers van het spreekuur naar het Juridisch Loket.

Praktische kant

Hoge van Gerven kreeg aanvankelijk best veel vragen. Nu is het gemiddeld één vraag per maand. De meeste vragen gaan over (negatieve) nalatenschappen en testamenten, maar ook kwesties als onder bewindstelling of huwelijksvermogensrecht komen langs. 'De lijntjes zijn kort en de medewerkers van het Juridisch Loket weten ons goed te vinden', zegt kandidaat-notaris Marloes Theus. 'Vaak gaat het over nalatenschappen. Dat is complexe materie, juist als er weinig geld is. Als de adviseurs van het Juridisch Loket dan niet zo goed weten hoe of wat, kunnen ze makkelijk met ons schakelen. Want wij hebben als een van de weinigen wel die expertise in huis.' Ze trekt de vergelijking met huisartsen en medisch specialisten: het Juridisch Loket als de eerstelijns opvang en de 'huisarts van het recht', de notaris als de specialist met de specifieke expertise. 'Zij weten van veel onderwerpen wel wat af, onze kennis gaat weer wat dieper.'

Anneke Miggiels van het Juridisch Loket Nijmegen doet een keer of vier per jaar een beroep op de notariële kennis van Hoge van Gerven. 'Ze zijn heel benaderbaar en prettig in de omgang. Dus al vrij snel na de kennismaking gebruikte ik de mogelijkheid om zaken juridisch inhoudelijk te bespreken. De praktische kant van sommige zaken kennen zij beter dan wij. De procedure van beneficiaire aanvaarding bijvoorbeeld. Stel dat een van de erfgenamen niet meewerkt om een handtekening te zetten onder een boedelbeschrijving. Wat doe je dan vervolgens?'

Warme overdracht

Dezelfde thema's spelen in Breda, zegt Ben van der Kruk, juridisch adviseur van het Juridisch Loket in die stad. 'Erfrecht is een ingewikkeld rechtsgebied. Dan is het fijn als mensen met vragen bij ons komen. Komen wij er niet helemaal uit, dan weten we waar mensen verder terechtkunnen.' Het Juridisch Loket Breda zit vlak bij het kantoor van Joep van den Brekel van Van den Brekel notariaat & mediation. Hij werkt al zo'n twintig jaar samen met het Juridisch Loket. Ook hier gaan de vragen over de legitieme portie, uitkering bij erfenis of het maken van een spoedtestament. Dat gaat meestal telefonisch. Af en toe wordt er iemand via het Juridisch Loket naar hem verwezen.

Van der Kruk: 'Het is prettig als je een warme overdracht kan doen naar de notaris. Het komt ook voor dat we even bellen met het notariskantoor hier in Breda en de vraag voorleggen of ze weleens te maken hebben gehad met een bepaald geval. Ze denken mee en zo worden wij op weg geholpen. Daarmee kunnen wij onze cliënten weer helpen. Dat is uiteindelijk het enige doel: dat we de mensen verder helpen.'

Evaluatie

In Nijmegen zijn beide partijen tevreden over de samenwerking. Na een jaar is een evaluatie wel op haar plaats, aldus Theus. 'De samenwerking past goed bij het karakter van ons kantoor. Maar het is nog niet helemaal uitgekristallisseerd hoe het op lange termijn moet worden ingericht. Dat geldt ook voor het initiële idee dat we er een soort tarief voor kunnen declareren.'

Kennisoverdracht – over en weer – is volgens Vrijhof een onderwerp dat bij zo'n evaluatie aan bod kan komen. 'Wij kunnen best één keer in de zoveel tijd wat vertellen over nalatenschappen, hoe wij dat doen en wat er verandert. Je kunt zelfs denken aan een soort instructies. Andersom kunnen wij ook van het Juridisch Loket veel leren. Zij werken met een andere doelgroep, die soms een andere aanpak vraagt dan wij gewend zijn.'

Miggiels ziet het breder: 'Misschien kunnen we samen optrekken aan de maatschappelijke kant. Niet op casusniveau, maar in een groter verband. Als het gaat om erfrecht: wat signaleren wij? Wat signaleert het notariaat? Hoe kunnen we daarin samen wat extra's betekenen? Wat zou je in Nijmegen kunnen opzetten om mensen nog beter te helpen?'

Betaalbaar

In Breda is de notaris al een keer voorlichting komen geven bij het Juridisch Loket. 'Dat was waardevol', concludeert Van der Kruk. 'Er zijn altijd weer onderwerpen binnen het erfrecht waarvan wij kennis kunnen opdoen.' En kan het notariaat nog wat van het Juridisch Loket leren? Van der Kruk: 'Dat is een goede vraag. De cliënten die bij ons komen, zitten vaak in de lagere inkomensgroepen – een groot deel zelfs met alleen een bijstandsuitkering. Op het moment dat ze naar een advocaat moeten, dan is dat duur, maar is er gefinancierde rechtsbijstand. Bij notarissen ligt dat anders. Eigenlijk zou ik zoiets wel wenselijk vinden voor onze cliënten: dat ze de mogelijkheid hebben om waar het nodig is op een betaalbare manier een notaris in te schakelen. Dat is nu af en toe lastig. De notaris met wie wij samenwerken, wil meedenken over de kosten voor cliënten die weinig geld hebben. Dat is erg fijn. Maar ik weet niet of dat in het gehele notariaat het geval is.'

---

Ook samenwerken met het Juridisch Loket?
Tot nu toe doen 35 notariskantoren mee aan de samenwerking tussen het Juridisch Loket en de KNB. Wilt u ook een bijdrage leveren? We zoeken nog (kandidaat-)notarissen met ervaring in het erfrecht en huwelijksvermogensrecht in Emmen, Deventer, Haarlem en Lelystad. Aanmelden kan bij Annelies van der Laan via a.vanderlaan@knb.nl.